120 γνωμικά και 41 κείμενα του Multa paucis από τις 31 Δεκεμβρίου 2002
Δεν υπάρχει παρά ένα βήμα που χωρίζει το φανατισμό από τη βαρβαρότητα.
Ντ. Ντιντερό
Η ιστορία είναι μια παρένθεση λανθασμένων Απόλυτων, μια διαδοχή προσχημάτων ανυψωμένων σε ναούς, μια ταπείνωση του πνεύματος, μπροστά στο Απίθανο.
Α. Νάσιουτζικ
Την ημέρα που οι άνθρωποι δε θα πίστευαν πια στο Θεό, τα μεγαλύτερα θύματα θα ήταν οι άθεοι.
Χ. Έτλιγκερ
…Οι φανατικοί, όποιας μορφής, είναι οι μεγάλοι εγκληματίες που έσπειραν τον όλεθρο απάνω στη γη και σπίλωσαν ανεξίτηλα το νόημα του ανθρώπου.
Ι. Παναγιωτόπουλος
Ο φανατισμός με τη τυφλότητά του, την κτηνώδη του μονομέρεια θα εκθέσει ανεπανόρθωτα την υπόθεση που υπηρετεί και θα της φάει τελικά το κεφάλι.
Ι. Παναγιωτόπουλος
Η απώλεια του μέλλοντος οδηγεί στο παρελθόν, στην αναγέννηση του εθνικισμού και του θρησκευτικού φανατισμού.
Ε. Μορέν
Η δογματική σκέψη μεταβάλλει ταχύτητα τις ιδέες σε θρησκεία, σε σκέψεις που χρησιμεύουν μόνο για να μη σκεπτόμαστε.
Μπ. Σιρούλνικ
Ο μεγάλος παράγοντας της εξέλιξης των λαών ποτέ δεν ήταν η αλήθεια, αλλά πάντοτε η πλάνη.
Θ. Γιαλκέτσης
Η πάλη κομμουνισμού - καπιταλισμού δεν έχει πια λόγο υπάρξεως, η νέα διαμάχη είναι μεταξύ εθνικισμού και διεθνισμού.
Μπ. Μεγκρέ
Στις φλέβες μου ρέει αίμα όλων των λαών.
Π. Ουστινωφ
Με τον Αριστοτέλη πέθαναν οι Πανεπιστήμονες, ενώ οι επιστήμονες πέθαναν τον περασμένο αιώνα. Τώρα βασιλεύουν οι ειδικοί.
Σ. Καργάκος
Η ειδίκευση αυξάνει την αλληλεξάρτηση των ατόμων.
Ν. Πολύζος
Η ειδίκευση είναι η διοχέτευση της άγνοιας σε μια ορισμένη κατεύθυνση.
Ε. Ροΐδης
Καθώς μεγαλώνουν οι αγορές, μεγαλώνει και η ειδίκευση.
Α. Σμιθ
Η ειδίκευση είναι ανάγκη, αλλά και κίνδυνος.
Χ. Μαλεβίτσης
Η πνευματική μονομέρεια είναι κι αυτή μορφή αναλφαβητισμού.
UNESCO
Ζούμε σ' έναν κόσμο που έχει κατακλυσθεί από τους ειδικούς και τους εμπειρογνώμονες που κόβουν την πραγματικότητα σε φέτες και είναι ανίκανοι να θέσουν τα θεμελιώδη και τα σφαιρικά προβλήματα.
Ε. Μορέν
Ο κόσμος πλημμυρίζει από μικρούς εργάτες της λεπτομέρειας, αλλά στερείται ολοένα και περισσότερο από τους ανθρώπους της σύνθεσης, που αποτελούν τους πραγματικούς επιστήμονες
Κ. Βουρέρης
Οι χειρότερες δυσκολίες του ανθρώπου αρχίζουν, όπου η ελεύθερη ανάπτυξη του καθενός είναι η προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων.
Κ. Μαρξ
Ο άνθρωπος είναι απόλυτα ελεύθερος και γι' αυτό είναι απόλυτα υπεύθυνος.
Ζ. Π. Σαρτρ
Επειδή ελευθερία σημαίνει ευθύνη, πάρα πολλοί τη φοβούνται.
Μπ. Σω
Χωρίς την ελευθερία ο άνθρωπος ξεπέφτει σε κατάσταση αντικειμένου, καταντά ένα απλό πράγμα του αντικειμενικού κόσμου.
Κ. Γιάσπερς
Η ελευθερία είναι ό,τι χειρότερο για τη δημιουργικότητα… Φυλακίστηκα στη ζωή μου δυο μήνες. Ήταν οι πιο ευτυχισμένες ημέρες στη ζωή μου.
Σ. Νταλί
Πλούσιος άνθρωπος είναι ο άνθρωπος που αξίζει πολλά και όχι ο άνθρωπος που έχει πολλά.
Κ. Μαρξ
Η φαντασία είναι ελεύθερη αλλά όχι και ο άνθρωπος.
Λ. Μπουνουέλ
Ελευθερία σημαίνει ότι μαθαίνεις να έχεις απαιτήσεις μόνο από τον εαυτό σου, όχι από τη ζωή ή τους άλλους.
Α. Ταρκόφσκι
Χωρίς την ελευθερία η γνώση γίνεται όργανο καταπίεσης, η αλήθεια διαστρέφεται σε απάτη, η αρετή καταντά ασεβής υποκρισία.
Μ. Πλωρίτης
Η αγάπη είναι πιο δυνατή από τον αποχωρισμό, αλλά ο αποχωρισμός είναι πιο μακρύς…
Ι. Μπρόντσκι
Εργασία: ο καλύτερος τρόπος να απολαμβάνεις τη ζωή.
Ι. Καντ
Η αδικία δεν συνδέεται πάντα με κάποια πράξη, συχνά συνδέεται με απραξία.
Μ. Αυρήλιος
Η ψυχή χωρίς φαντασία, είναι σαν αστεροσκοπείο χωρίς τηλεσκόπιο.
Χ. Μπίτσερ
Εάν θέλουμε να μετρήσουμε τον ουρανό, τη γη και τον ωκεανό, πρέπει πρώτα να μετρήσουμε τον εαυτό μας.
Γ. Σκοβοροντά
Η ψευτιά σαν λάδι γλιστράει πάνω στην επιφάνεια της αλήθειας.
Χ. Σενκέβιτς
Η ζωντανή αποτυχία είναι προτιμότερη από το νεκρό αριστούργημα.
Μπ. Σω
Αρκεί μια στιγμή για να γίνεις ήρωας, αλλά χρειάζεται ολόκληρη ζωή για να γίνεις αξιοπρεπής άνθρωπος.
Μπ. Πολ
Οι μεγάλες υποθέσεις οπωσδήποτε ξεκινούν από κάποια μικροπράγματα.
Λαο Τσε
Η κάθε επιθυμία, μας δίνεται μαζί με τις δυνάμεις για την πραγματοποίησή της.
Ρ. Μπαχ
Όλα φτάνουν στον καιρό τους, για εκείνους που ξέρουν να περιμένουν.
Ο. ντε Μπαλζάκ
Η μεγαλοφυΐα βαδίζει μπροστά από το χρόνο του, ο έξυπνος τον ακολουθεί, ο πονηρός προσπαθεί να τον εκμεταλλευτεί, ο ανόητος κλείνει τον δρόμο του και τον εμποδίζει.
Ε. Μπαουερνφέλντ
Εάν δέχεστε τους ανθρώπους έτσι όπως είναι, με όλα τα ελαττώματά τους, τότε ποτέ δε θα καταφέρνετε να τους βελτιώνετε. Εάν όμως θα συμπεριφερθείτε μαζί τους σαν με τους ιδανικούς ανθρώπους, τότε θα τους υψώνετε και θα τους ανεβάζετε στο επίπεδο που επιθυμείτε.
Γκαίτε
Ο εγωισμός είναι ένα μπαλόνι γεμάτο αέρα. Αν το τρυπήσεις, από μέσα του θα ξεπηδάνε θύελλες.
Αγνώστου
Ο άνθρωπος δεν γεννιέται ελεύθερος, γεννιέται για να ελευθερωθεί.
Γ. Χέγκελ
Όχι πια η εργασία, αλλά ο ελεύθερος χρόνος ανάγεται στη σφαίρα του κεντρικού νοήματος της ζωής.
Β. Νάρστερντ
Ο σωστά αξιοποιημένος ελεύθερος χρόνος είναι ο χρόνος της πραγματικής ελευθερίας και της πραγματικής ζωής, ενώ ο χρόνος δουλειάς είναι χρόνος δουλείας.
Γ. Κουμάντος
Παραδέχομαι πως ο παρατεταμένος ελεύθερος χρόνος θα μεταμορφώσει τους ανθρώπους και θα τους δώσει την κλίση των πιο ευγενικών ψυχαγωγιών.
Α. Μωρουά
Στον δέκατο ένατο αιώνα το πρόβλημα ήταν ότι πέθανε ο Θεός. Στον εικοστό αιώνα το πρόβλημα είναι ότι πέθανε ο άνθρωπος.
Ε. Φρομ
Εάν μορφωθεί πραγματικά ο άνθρωπος δε θα έχουμε λόγο να ανησυχήσουμε για το πώς θα διαθέσει το χρόνο της αργίας του.
Ε. Παπανούτσος
Η μόνη γόνιμη περιφρόνηση είναι εκείνη που αφορά τον εαυτό μας, γιατί έτσι μπορούμε να τον υπερβούμε και να τον ξαναπλάσουμε.
Φ. Νίτσε
Εννιά φωνές μου λένε ότι είμαι αρχαίος Έλληνας και μια φωνή μου λέει ότι μπορεί να είμαι Χριστιανός.
Γ. Σμαραγδής
Το πιο αρχαιολογικό ερείπιο της Ελλάδας είναι ο Ελληνικός λαός.
Ε. Άμποτ
Ό,τι είναι ο νους και η καρδιά για τον άνθρωπο είναι και η Ελλάδα για την ανθρωπότητα.
Γκαίτε
Χωρίς ελληνομάθεια δεν υπάρχει παιδεία.
Λ. Τολστόι
Είμαστε άξιοι για πολλά κατορθώματα και ικανοί για πολλά ανομήματα. Λαός ευεπίφορος στο καλό και στο κακό, παλίμβουλος είναι πάντα και σε πολλά μετέωρος.
Ι. Παναγιωτόπουλος
Είμαι το ελληνικό παιδί του ρωσικού λαού.
Γ. Σοϊλεμεζίδης
Είμαστε η χώρα των αξιοποιημένων αναξιοτήτων και των αναξιοποίητων αξιών
Β. Ραφαηλίδης
Ο λαός των λειψάνων ζει και βασιλεύει ολόψυχος. Το πνεύμα και στο χώμα λάμπει.
Κ. Παλαμάς
Οι Έλληνες, για να πάνε μπροστά, πρέπει να κοιτάζουν πίσω.
Δ. Καμπούρογλου
Αυτή τη στιγμή το ελληνικό έθνος δεν απειλείται από σιδηρόφρακτες ορδές κατακτητών, αλλά από μια ειρηνική εισβολή ξένων αξιών παντός τύπου, τόσο υλικών όσο και πνευματικών.
Μ. Θεοδωράκης
Αν πάρεις εξουσία, μη χρησιμοποιήσεις κανένα φαύλο στη διοίκηση, επειδή, για τα δικά του αδικήματα. εσένα θα κατηγορήσουν.
Ισοκράτης
Οι μεγαλύτεροι επινοητές σχετλιασμών και προπηλακισμών είναι οι πολιτικοί και οι κληρικοί.
Μ. Πλωρίτης
Στην πολιτεία που έγινε πορνείο, μαστροποί και πόρνες διαλαλούν σάπια θέλγητρα.
Γ. Σεφέρης
Όλες οι Τέχνες έχουν γεννήσει αριστουργήματα. Η Τέχνη της διακυβέρνησης δεν έχει γεννήσει παρά τέρατα.
Λ. ντε Σαιν Ζυστ
Η Επιστήμη θα εξηγήσει τα πάντα, δε θα φωτίσει όμως περισσότερο, θα μας μεταβάλει, σε σαστισμένους θεούς.
Σ. Καργάκος
Σκοπός του πολιτισμού δεν είναι η ανάπτυξη της Επιστήμης και της μηχανής, αλλά ο άνθρωπος.
Α. Κορρέλ
Η επιστημονική πρόοδος γεννά την πρόοδο της τεχνικής, που γεννά τη μαζική παραγωγή, που με τη σειρά της γεννά αναγκαστικά τη μαζική κατανάλωση.
Ζ. Ποπιντού
Πρέπει να φροντίζεις να σκέφτεσαι πολύ και όχι να μαθαίνεις πολλά.
Δημόκριτος
Επιστήμη χωρίς συνείδηση δεν είναι παρά καταστροφή της ψυχής.
Φ. Ραμπελαί
Η Επιστήμη χωρίς τη θρησκεία είναι χωλή, η θρησκεία χωρίς την Επιστήμη είναι τυφλή.
Α. Αϊνστάιν
Η πρόοδος των επιστημών και των τεχνών δε βελτιώνει το ήθος των ανθρώπων.
Ζ. Ζ. Ρουσσώ
Εκείνο που γνωρίζουμε είναι μηδενικό, εκείνο που αγνοούμε είναι άπειρο.
Π. Σ. Λαπλάς
Η σύγχρονη κοινωνία είναι θεμελιωδώς άφρων.
Κ. Καστοριάδης
Υπερηφανεύομαι για το σημερινό άνθρωπο που έκανε την Επιστήμη πηγή δύναμης, αλλά τρέμω για το μέλλον του. Θα βάλει άραγε την αρετή πάνω από τη δύναμή του ή θα γίνει μηχανή ολέθρου από φθόνο και ζηλοτυπία;
Ε. Παπανούτσος
Ο Θεός μετακινεί ήδη την ευθύνη για την εξέλιξη της ζωής από τους ώμους του στους δικούς μας.
Α. Κόμπτον
Η γνώση των πραγμάτων που βρίσκονται γύρω μας δε θα μας παρηγορήσει για την άγνοια της Ηθικής κατά την ώρα των θλίψεων, αλλά η γνώσης της Ηθικής θα μας παρηγορήσει πάντοτε για την άγνοια των επιστημών.
Μπ. Πασκάλ
Το μυαλό μας είναι ισχυρότερο από τη γροθιά μας.
Ε. Παπανούτσος
Η επιστήμη απ' όσα προσφέρει με το ένα χέρι στον άνθρωπο, αφαιρεί τα περισσότερα με το άλλο.
Α. Χάξλεϊ
Ένα πράγμα είναι πια σχεδόν σίγουρο: η Επιστήμη είναι εχθρός του ανθρώπου. Κολακεύει μέσα μας το ένστικτο της παντοδυναμίας, που μας οδηγεί στην καταστροφή.
Λ. Μπουνιούελ
Ο σύγχρονος άνθρωπος, παρά τις επιστημονικές και τεχνολογικές επιτυχίες του, από την άποψη της ηθικής έμεινε στο επίπεδο των ανθρώπων που ζούσαν στις σπηλιές.
Μπ. Ράσσελ
Η πείνα βλέπει την πόρτα του εργατικού, αλλά δεν μπαίνει.
Β. Φραγκλίνος
Εάν το επάγγελμα που θα ασκήσεις ικανοποιεί μόνο τη ματαιοδοξία σου ή υπηρετεί μόνο το στενό υλικό συμφέρον σου, θα είσαι άνθρωπος αποτυχημένος και δυστυχής.
Ε. Παπανούτσος
Η σύνταξη δηλαδή η πληρωμένη αεργία, είναι το ιδανικό του Νεοέλληνα. Αλλά αυτό δεν είναι βιολογική παρακμή;
Χ. Μαλεβίτσης
Ν' αγαπάς την ευθύνη. Να λες: "Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη Γη. Αν δε σωθεί, εγώ θα φταίω!"
Ν. Καζαντζάκης
Κοιμόμουν και ονειρεύτηκα ότι η ζωή είναι χαρά. Ξύπνησα και είδα ότι η ζωή είναι χρέος. Πάλεψα και είδα ότι το χρέος είναι χαρά.
Ρ. Ταγκόρ
Ο θάνατος δεν πλήττει εκείνον που θερίζει, αλλά εκείνους που μένουν.
Κ. Μαρξ
Η ζωή είναι το εκκρεμές που κινείται μεταξύ πόνου και απελπισίας.
Α. Σοπενάουερ
Η ευτυχία κάνει τέρατα και η δυστυχία ανθρώπους.
Κ. Τσάτσος
Καμιά ευτυχία δεν είναι τόσο μεγάλη, όσο η γαλήνη του πνεύματος.
Βούδας
Η ανθρώπινη ευτυχία μόλις ανεβεί σ' αρκετό ύψος προκαλεί τον κεραυνό.
Β. Μαγιακόφσι
Ευτυχία είναι η απομόνωση, που δεν είναι μοναξιά.
Π. Ουστίνωφ
Ο ευδαιμονισμός είναι το όπιο του λαού.
Θ. Αναστασιάδης
Το καλύβι έχει τόσο χώρο για την ευτυχία, όσο και το ανάκτορο.
Ζ. Μπ. Μποσιέ
Ο άνθρωπος απέκτησε ψυχολογία χοίρου, που όλο και πιο πολύ βουλιάζει στο βούρκο των ανέσεων.
Α. Τερζάκης
Το προβαλλόμενο πρότυπο της καταναλωτικής ευτυχίας μαθαίνει το άτομο να ψάχνει γύρω του και όχι μέσα του, για να βρει το λόγο της ύπαρξής του και το νόημα της ζωής του.
Β. Φίλιας
Όταν αξιώνεις ευθύνες από τους άλλους, πρέπει ν' αποδέχεσαι τις δικές σου.
Σόλωνας
Μια ζωή δεν αξίζει τίποτε, αλλά και τίποτε δεν αξίζει όσο μια ζωή.
Μπ. Πασκάλ
Να ζεις χωρίς να κάνεις θόρυβο.
Στωικοί
Η καλή ή η κακή υγεία μας διαμορφώνει τη φιλοσοφία μας.
Βολτέρος
Πρέπει να ζούμε όπως σκεφτόμαστε, γιατί αλλιώς θα σκεφτόμαστε όπως ζούμε.
Γ. Γενηματάς
Η ηθική ξεκινάει από τη στάση μας απέναντι στη Φύση.
Ι. Ευαγγέλου
…Στις πιο διεφθαρμένες κοινωνίες μεγαλώνουν τους νέους διδάσκοντας τους, την τιμιότητα. Κάτω από τις πιο τυραννικές κυβερνήσεις μεγαλώνουν διδάσκοντάς τους την ελευθερία…
Ντ. Ντιντερό
Το ψέμα έχει ισχυρούς σύμμαχους με πρώτη την πολιτική που ξέρει να το αξιοποιεί και να το προβάλλει με το μανδύα της ευγένειας.
Α. Αϊνστάιν
Τότε τι αντιπροσωπεύει η ποίηση σε μια τέτοια κοινωνία ηθικού χάους;
Είναι το μόνο χώρο, όπου η δύναμη του αριθμού δεν έχει πέραση…
Ο. Ελύτης
Ο εχθρός είναι δίπλα μας, μέσα μας και είναι η έλλειψη συνειδητότητας, συλλογικότητας και ψυχραιμίας, το θάψιμο κάθε αρχής και ηθικής.
Γ. Αγγελάκης
Η συνείδησή μας υποχωρεί ευθέως ανάλογα προς τη διείσδυση και επέκταση των μέσων επικοινωνίας.
Α. Κέστλερ
Τα εφτά που δεν πρέπει να έχεις:
Πλούτο χωρίς μόχθο.
Γνώση χωρίς χαρακτήρα.
Πολιτική χωρίς αρχές.
Απόλαυση χωρίς συναίσθημα.
Εμπόριο χωρίς ήθος.
Επιστήμη χωρίς ανθρωπιά.
Αγάπη χωρίς θυσία.
Μ. Γκάντι
Δε θα θυσιάζω για τις ανέσεις την Ελευθερία μου.
Ε. Παπανούτσος
Ο καταναλωτισμός είναι το αιώνιο βρέφος που κλαίει για το μπουκάλι του.
Ε. Φρομ
Η κατανάλωση είναι μια ελάσσων θρησκεία, η πίστη στη διηνεκή ανάσταση των πραγμάτων, όπου το σούπερ μάρκετ είναι η Εκκλησία και η διαφήμιση το Ευαγγέλιο.
Π. Μπρύκνερ
Αν είμαι ό,τι έχω, κι αν ό,τι έχω χαθεί, τότε ποιος είμαι;
Ε. Φρομ
Η κατανάλωση είναι ουσιαστικά η ικανοποίηση τεχνικά προκαλούμενων φαντασιώσεων.
Ε. Φρομ
Η παρουσία υπερβολικού αριθμού χρήσιμων πραγμάτων καταλήγει στη δημιουργία υπερβολικού αριθμού άχρηστων ανθρώπων.
Κ. Μαρξ
Σε μια ώριμη κοινωνία το κυριότερο έργο Τέχνης είναι ο ίδιος ο άνθρωπος και όχι οι μηχανές του ή οι οργανώσεις του.
Λ. Μάμφορντ
Ο άνθρωπος είναι ον φύσει κοινωνικό και πολιτικό. Αυτός που μπορεί να ζήσει μακριά απ' τις ανθρώπινες κοινωνίες είναι θηρίο η θεός.
Αριστοτέλης
Κόλασή μου οι άλλοι.
Ζ. Π. Σαρτρ
Η προσωπικότητα (ΕΓΏ) διαμορφώνεται από τις παρορμήσεις (ένστικτο) και από το Υπερεγώ (κοινωνικές επιδράσεις).
Ζ. Φρόυντ
Όταν γράφετε την αλήθεια, λίγοι θα σας συμπαθούν. Περισσότεροι θα σας αντιπαθούν, αλλά κανένας δε θα σας περιφρονεί.
Π. Κόκκας
Η σιωπή θα μας σώσει από το άδικο, αλλά θα μας στερήσει τη δυνατότητα να έχουμε δίκαιο.
Ι. Στραβίνσκι
Ένα μόνο πράγμα σ' αυτόν τον κόσμο είναι χειρότερο από το να σε πιάνουν οι άνθρωποι στη γλώσσα τους, και αυτό είναι το να μη σε πιάνουν στη γλώσσα τους.
Ο. Ουάιλντ
Απαγχόνισαν το μπουκάλι και συγχώρεσαν το κρασί.
Γαλλική παροιμία*
Ο κόσμος είναι φτιαγμένος και κυβερνιέται τόσο παράλογα, ώστε δεν ξέρεις σε ποιόν πρέπει να παραπονιέσαι για όλα αυτά.
Ρ. Φάρμπανκ*
34b. Ανέκδοτα και ιστορίες
Ο γνωστός Ρώσος φυσικός Πιότρ Λέμπεντεφ (1866-1912) πάντα με αυστηρές εκφράσεις μιλούσε για την ανώφελη και άγονη πολυμάθεια:
- Η βιβλιοθήκη μου είναι γεμάτη από διάφορες γνώσεις πολύ περισσότερο από μένα, αλλά φυσικός είμαι εγώ, και όχι η βιβλιοθήκη.
Ο αμαθείς πρίγκιπας Ιβάν Κουράκην ζήλευε τη δόξα του μεγάλου επιστήμονα της Ρωσίας, του Λομονόσοφ (1711-1765) που ήταν από μια φτωχή οικογένεια, και πάντα προσπαθούσε να τον προσβάλλει. Μια φορά σε μια συνέλευση των ακαδημαϊκών άρχισε να καυχιέται:
- Είμαι Ριούρικοβιτς (δυναστεία Ρώσων αρχόντων). Το γενεαλογικό μου δέντρο με τις ρίζες του φτάνει στον Βλαντίμιρ Κόκκινο Ήλιο (ο πρώτος βασιλιάς της ενωμένης Ρωσίας). Εσύ Μιχάϊλο, γιε του Βασίλη, τι μπορείς να μας πεις για τους προγόνους σου.
Ο Λομονόσοφ με ειρωνική θλίψη απάντησε:
- Αλίμονο! Όλα τα πιστοποιητικά γεννήσεως της οικογενείας μου χάθηκαν κατά του κατακλυσμού του Νώε.
Η διάσημη Σουηδέζα ηθοποιός Γκρέτα Γκάρμπο (1915- ) κατσάδιαζε έναν φωτογράφο του Χόλλυγουντ:
- Δεν μπορώ να καταλάβω, τι έγινε μ' εσάς; Την προηγούμενη φορά μου κάνατε καταπληκτικές φωτογραφίες, ενώ τώρα, λες και δεν είμαι εγώ!
Ο φωτογράφος ήταν τζέντλεμαν και ζήτησε συγνώμη:
- Μην ξεχνάτε, πως τότε ήμουν δέκα πέντε χρόνια πιο νέος.
Συνέβη στη Ρωσική Αυλή. Ένας άρχοντας θέλοντας να πειράζει τον γελωτοποιό Γκολίτσιν τον ρώτησε:
- Ποια είναι η διαφορά μεταξύ σου και ενός βλάκα;
Ο Γκολίτσιν απάντησε:
- Ο βλάκας ρωτάει, κι εγώ απαντώ.
Μια φορά ο γνωστός Γάλλος ηθοποιός Ζαν Γκαμπέν (1904-1976) πήγε στον στοματολόγο του και έβγαλε το δόντι του. Ύστερα από μερικές μέρες παρέλαβε από τον οδοντογιατρό ένα φάκελο. Ο Γκαμπέν νόμιζε ότι είναι ο λογαριασμός για το βγαλμένο δόντι, αλλά βρήκε μέσα στο φάκελο χαρτονομίσματα και μια μικρή επιστολή: "Πούλησα το δόντι σας σε μια θαυμάστριά σας, η οποία το φοράει τώρα σαν φυλακτό. Απ' τα λεφτά κράτησα του λογαριασμού, τα υπόλοιπα στέλνω".
Στον διάσημο Ρώσο νομικό Ανατόλι Κόνι μια φορά πρότειναν να αναλαμβάνει την νεοϊδρυόμενη θέση του εισαγγελέα παρά του αστυνομικού σώματος. Ο Κόνι αρνήθηκε να αναλάβει τη θέση, λέγοντας:
- Για όνομα του Θεού! αλλά εισαγγελέας παρά του αστυνομικού σώματος είναι σαν ιερέας παρά του οίκου ανοχής.
Ο Ιταλός ποιητής και αλχημικός Ιωάννης Αουγκουρέλ χάρισε στον πάπα Λέοντα Ι΄ (1475-1521) ένα ογκώδες ποίημα όπου με λεπτομέρειες περιέγραψε τον πιο αξιόπιστο τρόπο να βγάζεις χρυσό από το υδράργυρο και μολύβι. Ήταν μεγάλη η απογοήτευση του αλχημικού (που υπολόγιζε για μια καλή αμοιβή), όταν ο πάπας του έδωσε ένα άδειο πορτοφόλι, λέγοντας:
- Εκείνος που κατέχει μια τόσο μεγάλη τέχνη, το μόνο που χρειάζεται είναι ένα πορτοφόλι για να μαζεύει εκεί το χρυσό του.
Μια φορά ο Γκαίτε (που κατείχε μεγάλα αξιώματα στην κυβέρνηση του Βέϊμερ) με τον Μπετόβεν, έκαναν βόλτα στον πάρκο. Όλοι οι περαστικοί που σεργιάνιζαν στον πάρκο, έκαναν δουλοπρεπείς υποκλίσεις στους Γκαίτε και Μπετόβεν. Ο εκνευρισμένος ποιητής είπε στον μουσικοσυνθέτη:
- Πόσο βαρέθηκα αυτές τις ατέλειωτες υποκλίσεις!
Και τότε ο Μπετόβεν είπε:
- Μη θυμώνεις! Ίσως οι υποκλίσεις λίγο αφοράνε και εμένα.
Ιστορίες του βουδισμού ζεν
Ο γνωστός Γάλλος συγγραφέας Ζοζέφ Ρενάν (1823-1892) πολλά χρόνια μελετούσε το βουδισμό-ζεν. Μια φορά του είπαν, ότι ο ανιψιός του παρά τις παρακλήσεις και νουθεσίες των συγγενών του ξοδεύει πολλά λεφτά με εταίρες. Αφού ο ανιψιός αντικατέστησε τον Ρενάν στη διοίκηση της οικογενειακής περιουσίας, η ευημερία των συγγενών του βρέθηκε υπό τον κίνδυνο. Και τότε οι συγγενείς απευθύνθηκαν στον Ρενάν με την παράκληση να κάνει κάτι.
Ο Ρενάν επισκέφθηκε τον ανιψιό του (ζούσε στην άλλη πόλη), τον οποίον δεν είδε μερικά χρόνια. Ο ανιψιός με χαρά υποδέχτηκε τον θείο του και τον κάλεσε να διανυκτερεύσει. Όλοι τη νύχτα ο Ρενάν έκανε Διαλογισμό. Όταν το πρωί ετοιμάστηκε να φύγει, είπε στον νεαρό ανιψιό του:
- Γέρασα, τα χέρια μου τρέμουν. Θα με βοηθήσεις; Σε παρακαλώ δέσε τα κορδόνια των παπουτσιών μου.
Ο ανιψιός με προθυμία το έκανε.
- Ευχαριστώ, είπε ο Ρενάν, όπως βλέπεις ο άνθρωπος γερνάει και κάθε μέρα χάνει τη δύναμή του. Πρόσεξε τον εαυτό σου.
Ο Ρενάν έφυγε και δεν είπε ούτε μια λέξη για τις εταίρες και για τα παράπονα των συγγενών. Όμως, απ' αυτήν την ημέρα ο ανιψιός σταμάτησε την ακόλαστη και σπάταλη ζωή.
Ο Ναν Ιν, γνωστός δάσκαλος του ζεν υποδεχόταν έναν πανεπιστημιακό καθηγητή που ήρθε να γνωρίζει, τι είναι το ζεν. Ο Ναν Ιν κάλεσε τον καθηγητή να πιούνε τσάι, γέμισε το φλιτζάνι, όμως συνέχιζε να χύνει το τσάι. Ο καθηγητής παρακολουθούσε πως γεμίζει το φλιτζάνι, κι όταν είδε ότι ο δάσκαλος δεν σταματάει να χύνει, φώναξε:
- Το φλιτζάνι είναι γεμάτο. Δεν μπορεί να πάρει περισσότερο.
Και τότε ο Ναν Ιν είπε:
- Όπως κι αυτό το φλιτζάνι είστε γεμάτος δικές σας γνώμες και σκεψεις. Πώς μπορώ να σας δείξω, τι είναι ζεν, αν εσείς δεν εκκενώσετε το φλιτζάνι σας.
Ο μεγάλος δάσκαλος του ζεν, ο Κέϊτσου έγινε διευθυντής του Κεντρικού Ναού της πόλης Κιότο. Μια φορά ήρθε να τον επισκεφτεί ο κυβερνήτης. Ο μαθητής έφερε στον Κέϊτσου το επισκεπτήριο. Εκεί έγραφε: "Κιταϊγκάκη, κυβερνήτης του Κιότο".
- Μ' αυτόν τον άνθρωπο δε θέλω να έχω κάποιες σχέσεις, είπε ο Κέϊτσου στον μαθητή, πες του να φύγει.
Ο μαθητής επέστρεψε το επισκεπτήριο και άρχισε να ζητάει συγνώμη.
- Ήταν σφάλμα μου, είπε ο κυβερνήτης και έσβησε με μολύβι τις λέξεις "κυβερνήτης του Κιότο", σε παρακαλώ πήγε στον δάσκαλο σου άλλη μια φορά.
- Α, είναι ο Κιταϊγκάκη, φώναξε ο δάσκαλος κοιτάζοντας το επισκεπτήριο, πες του να περάσει, τον περιμένω.
34c. Σκέψεις
Πόσο κούφια ηχεί ο ομιλητής, όταν λέει "εμείς" με μια απόκλιση σιγουριάς και θεωρεί τον εαυτό του εκφραστή των άλλων. Μέσα του υπάρχει ένας εκκολαπτόμενος τύραννος, ένας δήμιος… Ο φανατικός είναι ένας αδιόρθωτος αν σκοτώνει για μια ιδέα, μπορεί θαυμάσια να σκοτωθεί γι' αυτήν, στις δύο περιπτώσεις τύραννος ή μάρτυρας είναι ένα τέρας. Δεν υπάρχου όντα πιο επικίνδυνα από εκείνα που υπέφεραν για μια πίστη. Οι μεγάλοι διώκτες στρατολογούνται μεταξύ των μαρτύρων, που δε έκοψαν το κεφάλι.
Α. Νάσιουτζικ
Ο άνθρωπος κατά βάθος τρέμει την ελευθερία, σαν το πουλί το γεννημένο στη σκλαβιά, που, όταν το ελευθερώσεις εκείνο φτεροκοπάει επάνω στα σύρματα της φυλακής του και ψάχνει να βρει καμιά πορτούλα να ξαναμπεί μέσα στη "σιγουριά". Ή σαν εκείνους τους σκλάβους της μαύρης ηπείρου, που, όταν ο νόμος του λευτέρωσε, ικέτευαν τ' αφεντικά τους να τους περάσου πάλι το χαλκά, για "σιγουριά". Θέλει τόλμη η ελευθερία…
Ευ. Παπανούτσος
Το αντίθετο του εθνικιστή δεν είναι ο προδότης της πατρίδας, αλλά ο λογικός πολίτης που αγαπάει το παρόν και δεν αρέσκεται στο να γένει μάρτυρας και ήρωας. Ο προδότης είναι, κατά κανόνα, ένας φανατικός ριζοσπάστης ή αντιδραστικός, που πηγαίνει στον εχθρό για να επιταχύνει την καταστροφή του κόσμου, τον οποίο μισεί… Ανάμεσα στο σφοδρό, ακραίο εθνικισμό και στην προδοσία φαίνεται πως υπάρχει μια λεπτή διαχωριστική γραμμή…
Ε. Χόφερ
Σχίσματα, Ιερά Εξέταση, θάνατοι στην πυρά, ιεροί πόλεμοι, αφορισμοί, συγχωροχάρτια, εμπορία λειψάνων κι εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου και της ψυχικής απόγνωσης. Όλα, τάχα, για τη δόξα του Χριστού, για το θρίαμβο της πίστης, για τη σωτηρία του ανθρώπου. Ήγουν για την ευδοκία της εκκλησίας.
Μ. Πλωρίτης
Οι άνθρωποι της εποχής μας φεύγουν, διαρκώς φεύγουν. Φεύγουν από ποιόν; Θα αποτολμήσω μια απάντηση.
Από τον εαυτό τους. Όταν αυτός κάποτε τους προλαβαίνει, το βάζουν στα πόδια. Τρέχουν, για να μην τον συναντήσουν και αναγκαστούν να λογαριαστούν μαζί του, πράγμα φοβερά δυσάρεστο. Απόδειξη το γεγονός ότι αποστρέφονται την περισυλλογή, τον αργό ρυθμό ζωής, το διάλογο με αυτόν το σύντροφο που τους καταδιώκει.
Ε. Παπανούτσος
Είμαστε έτοιμοι να διαπράξουμε τα χειρότερα εγκλήματά κατά του τόπου μας και να αποδώσουμε την ευθύνη σε κάποιους τρίτους. Σε κάποιους ανθέλληνες, ενώ οι χειρότεροι ανθέλληνες είμαστε εμείς. Η Ελλάδα των αεριτζήδων.
Λ. Κύρκος
Δεν υπάρχει πια σήμερα περιθώριο για πολέμους, για περίλαμπρες νίκες, παρά μέσα στον πνευματικό και στον ψυχικό κόσμο που θα έχουν αντίκτυπο σε όλη την ανθρωπότητα.
Νομίζω ότι αυτή θα πρέπει να είναι η μεγάλη αποστολή της μικρής Ελλάδας στη Μεγάλη Δύναμη της μελλοντικής και παρασκευαζόμενης με τόσο κόπο ήδη Ενωμένης Ευρώπης. Και θα ήταν φρόνιμο, και ίσως, ωφέλιμο να τελειώσει επαναλαμβάνοντας τα λόγια που είπε κάποιος προφήτης στο λαό των Εβραίων: "Δε θα επιβιώσουμε με τον αριθμό αλλά με ποιότητα".
Θ. Δ. Πετσάλης
Ο Νεοέλληνας αγαπάει τη ζωή, φοβάται το θάνατο, αγαπάει την πατρίδα και συνάμα είναι παθολογικά ατομικιστής, κολακεύει σα Βυζαντινός τον ανώτερο, τυραννάει σαν αγάς τον κατώτερο, και συνάμα μπορεί να σκοτωθεί για το φιλότιμο. Είναι έξυπνος κι άβαθο, χωρίς μεταφυσική αγωνία, και ανατολίτικα σωθικά του, σπάζει την κρούστα τα ελληνικής λογικής και ανεβαίνει από τα σπλάχνα του, όλο μυστήριο η Ανατολή.
Ν. Καζαντζάκης
…Ανάμεσα στην Ανατολή και Δύση, στο πιο ιερό γεωγραφικό σταυροδρόμι του κόσμου η Ελλάδα… Δυο τεράστια ανθρώπινα συγκροτήματα. Στο ένα οι άνθρωποι ζούσαν σκλάβοι, χωρίς καμιά ιδέα γι' ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Στο άλλο οι άγριοι ζούσαν αναρχούμενοι κι ανοργάνωτοι. Δεν είχαν ιδέα για την κοινωνική αλληλεγγύη και την υποταγή του ατομικού ενστίκτου σε κοινωνικό ρυθμό. Δεν είχε ακόμα ο άνθρωπος βρει το δίκαιο μέτρο, τη δύσκολη και περίπλοκη ισορρόπηση ανάμεσα σκλαβιάς και αναρχίας. Ο άνθρωπος ζούσε ακόμα ως άγριο θηρίο πότε αλυσοδεμένο, ποτέ αχαλίνωτο.
Την κρίσιμη αυτή στιγμή παρουσιάστηκε ο "Homo Hellenicus". Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία ο άνθρωπος είδε καθαρά ποιο δρόμο πρέπει ν' ακολουθήσει η ανθρωπότητα. Μήτε δεξιά, στο βάραθρο της σκλαβιάς, μήτε αριστερά, στο βάραθρο της αναρχίας. Ο Έλληνας χάραξε ένα στενό μονοπάτι ανάμεσα στα δύο βάραθρα. Το μονοπάτι της ελευθερίας. Για πρώτη φορά στον πλανήτη τούτο ο άνθρωπος απόκτησε καθαρή συνείδηση για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του. Δε μέθυσε από τα δικαιώματα, δεν εξουθενώθηκε από τις υποχρεώσεις. Βρήκε την τέλεια σύνθεση. Πήρε από τον αναρχούμενο ατομισμό όλα τα γόνιμα στοιχεία, δέχτηκε από την πειθαρχημένη υποταγή, όλα τα γόνιμα στοιχεία και δημιούργησε αυτό το καταπληκτικό θαύμα που ονομάζεται ελευθερία.
Ν. Καζαντζάκης
… Ο άνθρωπος οδηγεί τον άνθρωπο στην καταστροφή και ο άνθρωπος θα τον σώσει. Η ηθική φθορά και η μέθη της εξουσίας, της δύναμης, του πλούτου από τη γένεση του κόσμου, μόνο προβλήματα δημιουργούν. Ίσως ο άνθρωπος πρέπει, επιτέλους να συνέλθει και να βρει τον εαυτό του. Αλλιώς κινδυνεύει να χάσει την ιδιοπροσωπία του. Κινδυνεύει να αφανιστεί…
Ζ. Μπωντριγιάρ
Η εποχή μας επιβεβαίωσε την ισχυρή διαίσθηση του Ρουσσώ που - μόνος αυτός ανάμεσα στους φιλοσόφους του Διαφωτισμού - είχε προβλέψει ότι η πρόοδος των επιστημών και των τεχνών δε βελτιώνει και το ήθος των ανθρώπων…
Σήμερα γνωρίζουμε ότι η Επιστήμη μπορεί να οδηγήσει στην απανθρωπιά, η γνώση να βοηθήσει την καταπίεση, η τεχνική να συμβάλλει στη μαζική εξόντωση, η ευημερία να θρέψει τον εγωισμό και να καταργήσει την αλληλεγγύη, η εκπαίδευση να αυξήσει την ανισότητα, η δημοκρατία να εκφυλιστεί σε δημαγωγία και αυταρχικό λαϊκισμό κ.ο.κ.
Ταξιδεύουμε προς το μέλλον εξοπλισμένοι με ατελείς χάρτες πλου σχεδιάστηκαν στο παρελθόν. Το μέλλον δεν μπορεί να διαχωριστεί από την ελπίδα. Την ελπίδα που συνδέεται με την κριτική σκέψη, με την πάλη των ανθρώπων για αυτονομία και απελευθέρωση, με τον αγώνα τους ενάντια στην εξουσία του χρήματος και της δύναμης, με τη θέληση των ατόμων να ζήσουν ως ελεύθερα υποκείμενα. Και αν ακόμη δεν μπορούμε να ξέρουμε αυτό που θα είναι η ανθρωπότητα του αύριο, γνωρίζουμε όμως την απανθρωπιά του σήμερα, που πρέπει να καταπολεμηθεί.
Θ. Γιαλκέτσης
Η τάση προς τη χρησιμοθηρία, ο καταμερισμός της εργασίας, η επιστημονική ειδίκευση και άλλα παρόμοια, που ορίζουν τις ιδιαίτερες κατευθύνσεις της εποχής μας, τείνουν στη διάσπαση της ανθρώπινης ακεραιότητας, κατεργάζονται έναν αντίστοιχο καταμερισμό στο εσωτερικό του και την ίδια στιγμή του περιορίζουν τον ορίζοντα, αναγκάζοντάς τον να κινηθεί μέσα σε μια πολύ στενή και μονόπλευρη τροχιά και να μεταβληθεί από ολοκληρωμένη ανθρώπινη μονάδα σ' ένα μικρό κλάσμα της.
Γ. Θέμελης
Ο πνευματικός άνθρωπος δεν εξαντλεί το χρέος του, όταν περιορίζεται στη στενή "πνευματική" του αποστολή. Παράλληλα μ' αυτήν, επάλληλα μ' αυτήν, υπάρχει και η κοινωνική του αποστολή. Κι η δεύτερη είναι, το λιγότερο, εξίσου σημαντική με την πρώτη.
Μ. Πλωρίτης
Ποιος ο λόγος να είμαστε τίμιοι και καλοί; Κι αν δεν ξέραμε πως οι μη έντιμοι και κακοί προκόβουν πολύ πιο εύκολα σήμερα. Για ποιο λόγο να είμαστε τίμιοί, για ποιο λόγο να είμαστε καλοί;
Ερώτηση ενός νέου Νεοέλληνα
Δεν έχω μεγάλες φιλοδοξίες. Ένα σφουγγαρόπανο που να καθαρίζει το τραπέζι θέλω να 'μια. Γι' αυτό πρέπει να είμαι καθαρός.
Α. Δαμιανός
…Χρειάζεται μια καινούρια ΠΡΑΞΗ που θα είναι βασισμένη σε ένα καινούριο τρόπο σκέψης. Η ανθρωπότητα πρέπει να αναπτύξει τη συνείδηση ότι έχει κοινό πεπρωμένο, ότι είναι μία μέσα στην πολλαπλότητά της και ότι η ανθρώπινη περιπέτεια είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την περιπέτεια του πλανήτη. Με δυο λόγια οι άνθρωποι πρέπει να καταλάβουν ότι πάνω απ' όλα έχουν μια κοινή πατρίδα, την πατρίδα Γη… Αν δε βρούμε μια φόρμουλα που θα ενώσει την ανθρωπότητα, θα πέσουμε στη βαρβαρότητα.
Ε. Μορέν
Πρώτα ήρθαν και συλλάβανε τους κομμουνιστές. Δε μίλησα, επειδή δεν ήμουν κομμουνιστής… Έπειτα, ήρθαν για τους Εβραίους. Δε μίλησα, επειδή δεν ήμουν Εβραίος… Μετά συλλάβανε του εργάτες, μέλη συνδικάτων. Δε μίλησα, επειδή δεν ήμουν συνδικαλιστής. Ύστερα, ήρθαν για τους καθολικούς. Πάλι δε μίλησα, επειδή ήμουν προτεστάντης… Αλλά στο τέλος, όταν ήρθαν να πιάσουν εμένα, δεν είχε απομείνει κανείς, για να μιλήσει…
Μ. Νιμάιλερ
Ο homo consumens (καταναλωτικός άνθρωπος) ζει με την ψευδαίσθηση της ευτυχίας ενώ, ασυνείδητα, υποφέρει από ανία και παθητικότητα. Όσο μεγαλύτερη ισχύ αποκτά πάνω στις μηχανές, τόσο ανίσχυρος γένεται ως άνθρωπος. Όσο περισσότερο καταναλώνει τόσο περισσότερο γίνεται σκλάβος των αυξανόμενων αναγκών, που δημιουργεί και χειρίζεται το βιομηχανικό σύστημα. Μπερδεύει την έξαψη και των εντυπωσιασμό με τη χαρά και την ευτυχία, την υλική άνεση με τη ζωντάνια. Η Ικανοποίηση της απληστίας γίνεται το νόημα της ζωής και η επιδίωξή της, η νέα θρησκεία.
Ε. Φρομ
Μας είναι γνωστό το πόσο η αφθονία, που χαρακτηρίζει τις πλούσιες κοινωνίες, συνδέεται με την σπατάλη, αφού μερικοί μπόρεσαν να μιλήσουν για "κοινωνία σκουπιδοτενεκέδων". Πες μου τι πετάς σαν άχρηστο, για να σου πω ποιος είσαι…
Ζ. Μπουτριλλάρντ
… Ο άνθρωπος αυτόαποξενώνεται, απαλλοτριώνεται ψυχικά και πνευματικά, κατευθύν9οντας τη ζωή του προς έναν εξωτερικό κόσμο (υλικά αγαθά). Κατά συνέπεια, ετεροκαθορίζεται, εξαρτώντας την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, την εκμετάλλευση του ελεύθερου χρόνου του από πράγματα που είναι - ουσιαστικά - ξένα προς αυτόν. Αδιαφορεί για τον εσωτερικό του κόσμο, για πνευματική και ψυχική καλλιέργεια, την οποία θεωρεί περιττή ή "πολυτέλεια", αφού δεν "θεραπεύει" τους ωφελιμιστικούς, χρησιμοθηρικούς σκοπούς του. Έτσι όμως απεμπολεί τις δυνατότητες εξανθρωπισμού, αφού δεν φτάνει κανείς να γεννηθεί άνθρωπος, αλλά πρέπει να πραγματώσει κάτι τέτοιο, μετά από ένα αδιάκοπο εσωτερικό και πολύπονο αγώνα.
Α. Ματακιάς
Οι τίμιοι σήμερα περπατούν κυριολεκτικά στην κόψη του ξυραφιού. Και δεξιά και αριστερά, οι αργυραμοιβοί και κολλυβιστές της εποχής μας, όσοι εισπράττουν χρήμα και αξιώματα, όσοι ανταλλάζουν την τιμή και την αξιοπρέπειά τους, με κέρδη του κατατρώγει ο θάνατος, όσοι χάνουν την πολύτιμη αυτοτέλειά τους και ζουν μ' ένα διαφημιζόμενο ομοίωμα ελευθερίας που όσο κι αν διαφημίζεται, εκείνους, που βλέπουν καλά, δεν του ξεγελά: πρόκειται για ομοίωμα.
Κ. Τσιρόπουλος
34d. Προπόσεις
Πετάει υψηλά στα επουράνια ένα μεγάλο πουλί. Ρυθμικά και μεγαλοπρεπής κουνάει τα τεράστια φτερά του. Ενώ δίπλα τιτιβίζοντας πετάει ένα μικρό αεικίνητο πουλάκι:
- Που πετάμε, α; Που, α;
Όμως δεν απαντάει το μεγάλο πουλί…
- Που πετάμε, α; Που, που, α;
Το μεγάλο πουλί σιγά σιγά γυρίζει το κεφάλι του και λέει:
- Δεν ξέρω…
Στην υγεία εκείνων που μας οδηγούν προς το…
34e. Δίστιχα και τετράστιχα
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις τη ζωή σου, όπως τη θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον όσο μπορείς μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στις πολλές κινήσεις και ομιλίες.
Κ. Καβάφης
Ηρώα και τρόπαια στήσαμε παντού,
πώς να ψηλώνει μάθαμε το στάχυ,
κουρσέψαμε τα μυστικά του Νου,
μα της ψυχής τη χάσαμε τη μάχη.
Μαρκίνας
34f. Λατινισμοί
Tantum possumus, quantum scimus (Τόσο μπορούμε, όσο γνωρίζουμε)
Padix malorum est cupiditas (Ρίζα των κακών είναι η επιθυμία)
Homo clauses (Κλειστός άνθρωπος)
Homo consumens (Καταναλωτικός άνθρωπος)
34h. Επιγραφές
Πάνω στο κρασοπότηρο
Έφυγε εκείνος που έπινε κρασί, κι εκείνος που πίνει θα φύγει.
Μήπως αθάνατος θα μείνει, εκείνος, που δεν πίνει.
Σύγχρονα επιτάφια
Πάνω στον τάφο του Οσσό (Μπαγκβάν Σρι Ρατζνίς)
Ποτέ δε γεννήθηκα. Ποτέ δεν πέθαινα.
Μόνο σαν επισκέπτης ήρθα στη Γη
μεταξύ 11 Δεκεμβρίου 1931 και 19 Ιανουαρίου του 1990.
35. Τα δικά μου
Είμαι το ελληνικό παιδί του ρωσικού λαού.