Αραεύω

(ποντιακή λαλία)

Αλέξανδρος Σοϊλεμεζίδης
Κυριακή Ξιμιτίδου
Γιώργος Σοϊλεμεζίδης
Θεοδόσιος Χιρπιλίδης
Αλέξανδρος Τραντίδης
Αλέκος Ξιμιτίδης

Τα ποιήματα που ακολουθούν, γράφτηκαν από τους αγαπητούς μου ανθρώπους (τον πατέρα μου Αλέξανδρο Σοϊλεμεζίδη και την πεθερά μου Κυριακή Ξιμιτίδου) οι οποίοι τα νιάτα τους και τα χρόνια της ωριμότητάς τους, τα πέρασαν στη Γεωργία και στο Καζαχστάν, στις δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Στερημένοι από την δυνατότητα να διαβάζουν βιβλία και εφημερίδες στα ποντιακά και νεοελληνικά, κατάφεραν να συγκρατήσουν ένα αξιοθαύμαστο ποιητικό πνεύμα, το οποίο τελικά εκδηλώθηκε και βρήκε το φως της δημοσιότητας με μια μορφή περίπου μακαρονικών στίχων^*, όχι επίτηδες φτιαγμένων από ποντιακά, νεοελληνικά και ρωσικά, αλλά σαν στίχων γεννημένων από τις ιστορικές συνθήκες διαβίωσης του ποντιακού ελληνισμού στην πρώην Σοβιετική Ένωση.

Τα έντονα (bold) γράμματα στο κείμενο προφέρονται όπως στην παρακάτω ποντιακή παροιμία:
Ο Θεόν αν έκουεν τα σκυλία στούδα θα έβρεχεν 

*μακαρονικοί στίχοι – στιχουργήματα, συνήθως χιουμοριστικά ή σατιρικά στα οποία ο ποιητής αναμιγνύει λέξεις η φράσεις από ξένη γλώσσα (εδώ ρωσική)

             Αλέξαντρος Σοϊλεμεζίδης
                       (1924 –      )

                 Σην Έλλαδαν εγύριζα...

Σην Έλλαδαν εγύριζα, είχα κι’ εγώ δουλείας.
Όλα ντο είδα έγραψα και με τα τραγουδίας.
Ετύχεσα με τοι Ρωμαίοις π έρθαν ας ση Ρουσίαν,
Ατείν μήπως επέρμεναν αηκόν δυσκολίαν.
Τα χρήματα τουν κ’ έλαξαν, τα πράματα ’κι πάνε,
Εσασιρεύταν οι καϊμέν ’κι ξέρνε ντο θα φτάνε
Νέϊς που είχαν επίασαν σα βάρεα δουλείας,
Ας σ’ άφεντικον κάποτε ακούν και βλαστημίας.
Η δούλεια σην Έλλαδαν κ’ ομaζ το ρουσικόν-ι
Απανκαικάς οπώς αϊτέν’τσ στεκ’ το αφενντικόν-ι.
Τα ωράσεις θα ταμαμευ’τσ χωρίς να χαν’τσ καιρόν-ι,
Αν θελ’τσ για να πληρώνεσε καλά σο ημερκόν-ι.
Ανέκαθεν σο νούνεμου είχαμε την Ελλάδαν
Συ Ρούσιαν κ’ επέραμεν πατρίδας νοστημαδαν.
Ελλάδα, καπιταλισμός αήκον εν ο νόμος,
Και για τ’ εμάς τους Πόντιους αλλού πουθέν κεν δρόμος.
Ηρωηκά θα φέρκουμες σ’ όλεν την δυσκολίαν,
Άξια να περάνουμε εμείς σην ιστορίαν.
Πρώτη φορά θα τρέχουμε να βγάλουμε αποσκάλα
Και ύστερα θα σκώνουμε εμείς πα τα κιφάλα.
Αγνών τ’ Ελλάδας το νερόν και γενικά το κλίμαν
Τον άνθρωπον αλλάζν’ ατον ο νούσατ’ παϊ σο χρήμαν.
Ο νούσατ’ παϊ τα χρήματα σην τράπεζαν να βάζει,
’Κι ξερ’ πως τ’ ανρθωπή τ’ ομάτ’ καμίαν ’κι χορτάζει.
Ο άνθρωπον αχόρταγος εν σ’ όλεν τη ζωήν’ ατ,
Μονάχον μία θα χορτάζ’ όνταν θα δι την πσήνατ.
Ελέπω ο ένας τον άλλον εφτάγ’ νε αδικίαν,
Νομίζω πως εγaντσανε ατέιν ας σην θρησκείαν.
Ενέσπαλαν ντ’ ετράνιναν ση γόνεων τ’ ωμία.
Και τώρα κουβαλουν’ ατσ και σα γεροκομία.
Όλa τα κέϊφα τοι νέϊς εκείνους ντο συνέρτε
’Κι ξέρνε ατό η σειρά και σ’ έκεινούς θα έρτε.
Καλά τυμέστε τοι γονέϊς εγώ ’κι λέω πλέων,
Ποίος θα ζει και χερετε χωρίς ευχή γονέων.
Καμίαν μ’απομεν’τσ οπίς και μη τρέϊς εμπροστά-ι,
Καλά να μπεν’τσ ση μέσην κες γλυτών’τς ας σα κακά-ι.
Οι κάτοικοι της Έλλαδας ζουν με την λογαρίαν,
Να λέγω ζούνε άσκεμα εφτάγω αμαρτίαν.
Οικονομίαν σο φαήν, σο φως, και σο νερόν-ι,
Εμείς ’πα όλ’ εσέυαμε και ατού σο χορόν’-ι
Αδά ο κόσμος πλούσιον ας λέμε τη σωστίαν
Καλό ζωήν ‘κι γίνετε χωρίς οικονομίαν.
Τα μαγαζιά γώματα απάν αφκά τσιρίζ’νε
Που κεσ λεφτά ν’ αγοράζ ’τα μάτοπ’ατ τσαμπλίζ’νε.
Τα ομιλίας τα πολλά όλα για την παράν-ι,
Που έσ ολίγοην πόλικα εκείνος εσ χαράν-ι.
Για να πλουτεν’τσ να γαζανεύ’τσ η δούλεια μαθήϊσε,
Αν έρουξες καθέ στρατού, αδέλφος κ’ γνωρήϊσε
Ας ση Ρουσίαν π’ έρθαμε σην Έλλαδαν να ζούμε,
Πάντα να είμες άξιοι όθεν κες περπατούμε.
Καλά πρεπ’ να δουλεύουμε εμείς χωρίς παγίδαν,
Κατ’ όφελος να δίγομε κ’ εμεις για την πατρίδαν.
Να χτιζομε νέον ζωήν εμείς αληγορούμε,
Το κράτος εμάς βοηθά πολλά ευχαριστούμε.
Εύχομαι όλα τα κόμματα να είναι ενωμένα,
Ολεν τ’ Ελλάδας τον λαόν να ζει αγαπημένα.
Ελλάδα ζει ειρηνικά, κανέναν κι πειράζει,
Ντο έσ ατέν κανίντανε να δι και να μοιράζει. (για το Μακεδονικό)
Είναι καλές οι συμβουλές εγώ πως θεωρώ-ι
Π’ ακούϊ τα τραγουδίασημ πολλά ευχαριστώ-ι
Ποίος είμαι που έγραψα φιλίμ’ αν’ ερωτάτε,
Εγώ είμαι ο Αλέξανδρον, και να με συγχωράτε.

1989 – 1995
Σουχούμι - Θεσσαλονίκη

                    Το αλφάβητο τη πάρτιας

Ο Λένιν που οργάνωσε σοβετικόν ζακόν-ι
Είσεν και Θεού δύναμην εκείνο τον καιρόν-ι.
Σιγά σιγά εμάζεψεν τοι τράνους τοι κλεφτάντας,
Νέα ζωή θα χτίζουμε, εποίνεν προπαγάνδας.
Όλa τα καλά έγραψεν, ντο είναι ση θρησκείαν,
Με τ’ άτα να παιζ τους φτωχούς ασ’ όλον τη Ρουσίαν.
Τα χώματα τοι χωρέτας, τα φάμπρικας τ’ εργάτας,
Κ’έπειτα έκλοσεν το πουζ: κολχόζα και μπριγκάντας.
Επέρεν κατ’τοι πλούσιους, τρανούς μικρούς εθέρτσεν,
Ολίγ’ π’επέμναν ζωντανοί εκείντς’πα εφοβέρτσεν.
Ολίγον εκυβέρνησεν, τ’ολον εφτά χρόνα,
Θανατικά εχτύπεσαν τ’εκείνου τα κωδώνα.
Τη πάρτιας το πρόγραμμα ποίος θα εφαρμόζει,
Που έμπεσε σο μέροσ’ατ κ’άλο γαϊδaριόσ-ι
Αυτός πρώτα εκλείδωσε τοι Κρέμλινη τα πόρτας
Εμπιστεμένον τ’εκείνου ο τσαλικάς ο Κόπας,1
Ερχίνεσεν το ξύριμα: τ’εβρέϊσ, τοι κομμουνίστας,
Σο μέροσ’ ατουν έβαλεν ζούλικους, αφαιρίστας2
Ν’ οραετε δυνατά σο γανατ να εσ φίλον
Ας σην Γρουζίαν έφερε όλον το σαρτ τον σκύλον
Με τ’εκείνον εδούλεψαν περίπου είκος χρόνα,
Και τη Ρουσίας το λαόν ντε φάϊσαν ’νε τα πόνα
Ο εις απ’ ατουνούς λιρτσός, άλος με τα ουσία,3
Ο Λάβρεντης ετάλεβεν αμ ’άκουεν, κουσία!
Πόσον βλαβερόν έτονε και άτο η παρόντα,4
Ασ ση καλούς κ’έξυπνους επίναν «βραγκ ναρόντα»5
Το «βραγκ ναρόντα» είχανε ατήν καλόν πριμάνκαν,6
Την μπόϊναν7 ερμάτοσαν και άπες ση Λουμπανκαν8
Εσκότωναν, εξόριζαν’ πόσα άπρεπα δουλείας,
Ατείν έσαν που έπανε το αίμαν τη Ρουσίας
Οι άνθρωποι να μίλαναν’ τ’έναν τ’άλον φοβούσαν,
Οι προδότες εκέρδιζαν ‘όθεν ‘κες εφουκρούσαν.
Τα εκλόγας ντο είσανε εκείνα τα καιρούσ-ι,
Οι κόκκινοι εχώριζαν’ μόνον απ’ εκεινούσ-ι.
Ατά έσαν ιστορικά ως τα πενίντα τρία
Και τα δύο δρακόντικα εσέβαν’ σα τρυπία.
Άλο αήκα πρόσωπα να μη φυτρώνε πάλιν
Τη Ρουσίαν π’εγρίλεψαν’ο Μπέριας κ ’ο Στάλιν.
Πολά σύντομα έγραψα έσανε πολλά κ’ άλλο
Εκείνα τα πικρά καιρούς ας σο νουμ’ ξάϊ κ’ εβγάλω.
Το «άλφα» ετελείωσεν επήγαμε σο «βήτα»,
Ελάεν η πολιτική σον καιρόν τη Νικήτα,9
Π’ ερχίνεσε σα έργα τα οικονομικά-ι,
Και έκλεισεν τα φύλακας για τα πολιτικά -ι.
Ατός έτονε άξιος ν’άφτοματον κερία,
Πρώτος ατός επρόσβαλλεν και τα δύο θερία.
Όσον ντο εκυβέρνησεν οχτώ, ενέα χρόνα,
Εξόν τα καλοσύνασατ’ κανάν κ’εφάϊσεν πόνα
Όνταν είχε διακοπές ση Αμπχαζίαν ήταν,
Κ’ας σην Μόσχαν η βουλή εξέγγεν τον Νικήταν.
Ενώθανε τα σούσλικα,10 εποίκανε παγίδαν,
Εχώρτσαν ’νέον πρόεδρον τον πασά Λεωνίδαν.
Με το Μπρέζνεφ εζήναμε συν εποχήν το «βήτα»
Που άρχισεν να συνεχίζ’ τα έργα τη Νικήτα.
Τον κόσμον έδωσε ζωή, την κύβερνηση χάλα,
Ση τράνους παρτκλεφτάντσ’11 απάν εκρέμανεν’ μεντάλα.
Εδίναν’δωρ ’ασήν καζνάν12 με αρκετά αξίας,
Ατός, η κόρη κ’ο γαμπρόν επίναν’ αταξίας
Όλα ατά εγράφουσαν μυστικά σα χαρτία,
Κάθε χρόνον εσούμονεν ατούνους η σκοτεία.
Η κόρατ ας σην τρέλλαν’ατς έσπανεν η καρδία’τσ,
Σα ξένα κράτη επίνεν ζαβίφκαν13 τα μαλία’τσ.
Ετάπηνοσεν οι καζνά σα δεκαοχτώ χρόνα,
Και λυπηρά εχτύπεσαν τη Λιόνa τα κωδώνα.
Ατόνεν ενταφίασαν τεάμ με το πατσιότ-ι14
Ο Λιόνας κ’ετον ζωντανός να έδινεν οτσιότ-ι15
Το «βήτα» ετελείωσεν και πήγαμε σο «γάμμα»
Σ’ Αντρόποφ16 την κυβέρνησιν ελάεν η προγράμμα
Ατός έτον πειθαρχικός κ’ έτρωεν ξένα βούκας,
Κ’ άρχισε να πακλαεύ, όλα τα παρτχαπούγκας17
Θα πάστρευω την πάρτιαν είπεν, ατ φσεχ μπαντίτοφ18
Ας σο κιφάλ ερχίνεσε πρώτα ας σον Ρασίντοφ.19
Ας σ’ ολτς απές’ σην πάρτιαν είχεν τρανόν αξίαν,
Σ’ όλον το κράτος έβαλεν δυνατόν πειθαρχίαν.
Εκείνοι π’εζουκάκευαν πα ’σεύαν’ σο χορόν-ι,
Μερμίκα και λατάριζεν σ’εκείνον ’το καιρόν -ι.
Μέρος κ’έτον να κρύφκουτον ο κλέφτης κ’ο σακάσ-ι,
Όλτσ’ ατούν ετοπλάεψεν απές ’σα φυλακάσ-ι.
Του λόνταρους20 κ ’σάρευεν τ’ατούνου η δουλεία
Σιγά σιγά εδούλεψεν κ’ατόν ’νεν η μαφία.
Οι πάρτια βασίλεψεν εθόλοσεν κ’ο φέγγον,
Σον χρόνον απάν έλαξεν ατόνεν ο Τσερνένκον21
Που είχεν και προβλήματα πολά με την υγείαν,
Κ’έτον καθόλου ικανός για τ’άηκον  δουλείαν.
Άχλα βάχλα κυβέρνησεν ’κ ετέλεσεν και χρόνον
Ας ση παλιούς τοι σεκρετάρτς ατός επέμνεν μόνον.
Έρθεν καιρός να κυβερνούν οι νέοι βουλευτάδες,
Ας σο βλάστ’22 έσυραν σο γαν, ολούς τοι γεροντάδες.
Οι δύο υποψήφιοι: Γκορμπατσόφ και Ρομάνοφ’τσ,
Ο Γκορμπατσόφ’τσ ενίκεσεν, είπεν ο Λουκιάνοφ’τσ.
Όμορφος, νέον παλικάρ, ευλόϊσανατ ’ον όλοι,
Ο Μιγαήλ’τσ ο Μέτσενις23εκάτσεν σο πρεστόλ-ι.24
Σο χάλαμαν ερχίνεσεν, Κα Γκε Μπε κ ’φοβέθεν,
Τη πάρτιας τ’αλφάβητον, πως φαίνετε ’τέλέθεν.
Καιρός εν να ευγαίνουμε ας σην τρομοκρατίαν,
Ση Ρουσίαν να χτίζομε κ’εμείς δημοκρατίαν.
Κυβέρνηση θα κλόθωμε εμείς  χωρίς ραβδίν-ι,
Τον κόσμο θα γλυτώνομε απ’ατού σην οργήν-ι.
Ετέλεσαν ντο είχανε τη Λένιν’τ’ αγιασμόν-ι,
Επιδεύαν την πάρτιαν’και τον κομμουνισμόν-ι
Τα ζάρωτα τη πάρτιας εγώ όλα μαθάνω,
Με το ραβδί ντ’ εχτύγανε όλα πρέπ’να χαλάνω.
Ένοιξε και τα σύνορα ντο έσανε κλειστά-ι,
Καθένας όπου αγαπά όθεν κες θέλ’ να πάει,
Εθέλεσεν καλόν να φτάϊ, κ’όχι ανοησίαν,
Αφού σα χέρατ’ έπερεν όλεν την εξουσίαν.
Όνταν έτον σο Λονδίνο επήγεν και σο βέτσερ,25
Τα μυαλάτ’ εγιάτρεψεν η Μαργαρήτα Τέτσερ.
Σα ερωτήσεις απαντά καλά σαν αφουκάτος,26
Άξιος έτον να χαλάν αήκον τρανόν κράτος,
Όνταν εγένντον σκάνταλον εξεύεν νικητής-ι,
Εκρέμσεν την κυβέρνηση σα χέρ τη Μπαρίσ-ι
Με τον Μπαρίς ντο έσαν φιλ’ κ’ έδικνανε τη χώραν,
Τ’έναν τ’άλλο εβάσταναν’ και σην κακίν’ την ώραν.
Αφού όλα κατόρθωσεν, εγέντον ασκιτής-ι,
Ο Μιχαηλ’τς ηθοποιός τη Ρέϊγκαν μαθητής-ι.

1993 – 1995
Θεσσαλονίκη

Κλίντον σταμάτα την οργήν
Εγέντς σον κόσμον γέλος,
Με τον βρώμικον πόλεμον
Κι θα φερτς καλόν τέλος.

Μακρά σα ωκεάνια
Κάθκα σην ησιχίας,
Σταμάτα και μη συνεχίϊς
Τη Χίτλερ τα δουλίας.

Αν είσαι και πολιτικός
Κοντά ελέπ το μάτις.
Είσαι χοντροκέφαλος
Και όχι διπλωμάτης.

Για την ειρίνην καλατσεύτς
Καλά το στόμας πλύσε,
Εσύ τη Σέρβους έδειξες
Πόσον κακούργος είσε.

Εσένα κι ενδιαφέρ
Το ανθρώπινον ο πόνος
Εξόν ντο είσε κάθαρμαν
Έισε και δολοφόνος.

Ασόν λαόν επεμάκρυνες
Επίκες άλον φίλον,
Πλανιτάρχης, κακοποιός
Με τον μάυρον τον σκίλον

11. 04. 99

Σην Έλλαδαν οι δήμαρχοι ό, τι θέλνε εφτάγνε,
και του λαού τα χρήματα άδικα πως πετάνε.
Της εκλογάς εκέρδισαν εκείνον τον καιρόν-ι,
και βλέπομε τι κάνουνε μεσα σο Κορδελιόν-ι.
Λέμε για δυο δήμαρχους π' εύραν καλόν λαχίον,
που ένοιξαν τον θήσαυρον κοντά στον δημαρχείον.
Ο πρώτον εγαζάνεψεν π' εφύτεψεν τσιτσάκια,
κι ο δεύτερον πα θα πλουτέν, χαλάν και χτιζ ζικζάκα 
Ο τρίτον πα που θα έρτε τοι δίς πα θα χτενίζει
τον δρόμον θα ισάζατον κ' αυτός πα θα κερδίζει.
Ο πρώτον που εκέρδισεν με πάρκο και λουλούδια
δεν νόμιζε πως κάποτε θα γίνουντε σκουπίδια.
Ο δεύτερον πως θα κερδείζ λέγν' ατό τα ζικζάκα
και για τα φώτα τα πυκνά πληρώνουν τα κοσμάκια.
Που βλέπουν όσα γίντανε σον δρόμον του Ανδρέα
κουνίζνε τα κεφάλα τουν, αναπνέουν βαθέα.
Ό, τι λάθη να γίντανε κανέναν κ' αφορά-ι
η κύβερνηση εν καλόν, κανάν κι τιμορά-ι. 

Αύγουστος 2000