Αραεύω

(ποντιακή λαλία)

Αλέξανδρος Σοϊλεμεζίδης
Κυριακή Ξιμιτίδου
Γιώργος Σοϊλεμεζίδης
Θεοδόσιος Χιρπιλίδης
Αλέξανδρος Τραντίδης
Αλέκος Ξιμιτίδης

 

Τα ποιήματα που ακολουθούν, γράφτηκαν από τους αγαπητούς μου ανθρώπους (τον πατέρα μου Αλέξανδρο Σοϊλεμεζίδη και την πεθερά μου Κυριακή Ξιμιτίδου) οι οποίοι τα νιάτα τους και τα χρόνια της ωριμότητάς τους, τα πέρασαν στη Γεωργία και στο Καζαχστάν, στις δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Στερημένοι από την δυνατότητα να διαβάζουν βιβλία και εφημερίδες στα ποντιακά και νεοελληνικά, κατάφεραν να συγκρατήσουν ένα αξιοθαύμαστο ποιητικό πνεύμα, το οποίο τελικά εκδηλώθηκε και βρήκε το φως της δημοσιότητας με μια μορφή περίπου μακαρονικών στίχων*, όχι επίτηδες φτιαγμένων από ποντιακά, νεοελληνικά και ρωσικά, αλλά σαν στίχων γεννημένων από τις ιστορικές συνθήκες διαβίωσης του ποντιακού ελληνισμού στην πρώην Σοβιετική Ένωση.

Τα έντονα (bold) γράμματα στο κείμενο προφέρονται όπως στην παρακάτω ποντιακή παροιμία:
Ο Θεόν αν έκουεν τα σκυλία στούδα θα έβρεχεν 

*μακαρονικοί στίχοι – στιχουργήματα, συνήθως χιουμοριστικά ή σατιρικά στα οποία ο ποιητής αναμιγνύει λέξεις η φράσεις από ξένη γλώσσα (εδώ ρωσική)

 

 


 

             Αλέξαντρος Σοϊλεμεζίδης
                       (1924       )

                 Σην Έλλαδαν εγύριζα...

Σην Έλλαδαν εγύριζα, είχα κι’ εγώ δουλείας.
Όλα ντο είδα έγραψα και με τα τραγουδίας.
Ετύχεσα με τοι Ρωμαίοις π έρθαν ας ση Ρουσίαν,
Ατείν μήπως επέρμεναν αηκόν δυσκολίαν.
Τα χρήματα τουν κ’ έλαξαν, τα πράματα ’κι πάνε,
Εσασιρεύταν οι καϊμέν ’κι ξέρνε ντο θα φτάνε
Νέϊς που είχαν επίασαν σα βάρεα δουλείας,
Ας σ’ άφεντικον κάποτε ακούν και βλαστημίας.
Η δούλεια σην Έλλαδαν κ’ ομaζ το ρουσικόν-ι
Απανκαικάς οπώς αϊτέν’τσ στεκ’ το αφενντικόν-ι.
Τα ωράσεις θα ταμαμευ’τσ χωρίς να χαν’τσ καιρόν-ι,
Αν θελ’τσ για να πληρώνεσε καλά σο ημερκόν-ι.
Ανέκαθεν σο νούνεμου είχαμε την Ελλάδαν
Συ Ρούσιαν κ’ επέραμεν πατρίδας νοστημαδαν.
Ελλάδα, καπιταλισμός αήκον εν ο νόμος,
Και για τ’ εμάς τους Πόντιους αλλού πουθέν κεν δρόμος.
Ηρωηκά θα φέρκουμες σ’ όλεν την δυσκολίαν,
Άξια να περάνουμε εμείς σην ιστορίαν.
Πρώτη φορά θα τρέχουμε να βγάλουμε αποσκάλα
Και ύστερα θα σκώνουμε εμείς πα τα κιφάλα.
Αγνών τ’ Ελλάδας το νερόν και γενικά το κλίμαν
Τον άνθρωπον αλλάζν’ ατον ο νούσατ’ παϊ σο χρήμαν.
Ο νούσατ’ παϊ τα χρήματα σην τράπεζαν να βάζει,
’Κι ξερ’ πως τ’ ανρθωπή τ’ ομάτ’ καμίαν ’κι χορτάζει.
Ο άνθρωπον αχόρταγος εν σ’ όλεν τη ζωήν’ ατ,
Μονάχον μία θα χορτάζ’ όνταν θα δι την πσήνατ.
Ελέπω ο ένας τον άλλον εφτάγ’ νε αδικίαν,
Νομίζω πως εγaντσανε ατέιν ας σην θρησκείαν.
Ενέσπαλαν ντ’ ετράνιναν ση γόνεων τ’ ωμία.
Και τώρα κουβαλουν’ ατσ και σα γεροκομία.
Όλa τα κέϊφα τοι νέϊς εκείνους ντο συνέρτε
’Κι ξέρνε ατό η σειρά και σ’ έκεινούς θα έρτε.
Καλά τυμέστε τοι γονέϊς εγώ ’κι λέω πλέων,
Ποίος θα ζει και χερετε χωρίς ευχή γονέων.
Καμίαν μ’απομεν’τσ οπίς και μη τρέϊς εμπροστά-ι,
Καλά να μπεν’τσ ση μέσην κες γλυτών’τς ας σα κακά-ι.
Οι κάτοικοι της Έλλαδας ζουν με την λογαρίαν,
Να λέγω ζούνε άσκεμα εφτάγω αμαρτίαν.
Οικονομίαν σο φαήν, σο φως, και σο νερόν-ι,
Εμείς ’πα όλ’ εσέυαμε και ατού σο χορόν’-ι
Αδά ο κόσμος πλούσιον ας λέμε τη σωστίαν
Καλό ζωήν ‘κι γίνετε χωρίς οικονομίαν.
Τα μαγαζιά γώματα απάν αφκά τσιρίζ’νε
Που κεσ λεφτά ν’ αγοράζ ’τα μάτοπ’ατ τσαμπλίζ’νε.
Τα ομιλίας τα πολλά όλα για την παράν-ι,
Που έσ ολίγοην πόλικα εκείνος εσ χαράν-ι.
Για να πλουτεν’τσ να γαζανεύ’τσ η δούλεια μαθήϊσε,
Αν έρουξες καθέ στρατού, αδέλφος κ’ γνωρήϊσε
Ας ση Ρουσίαν π’ έρθαμε σην Έλλαδαν να ζούμε,
Πάντα να είμες άξιοι όθεν κες περπατούμε.
Καλά πρεπ’ να δουλεύουμε εμείς χωρίς παγίδαν,
Κατ’ όφελος να δίγομε κ’ εμεις για την πατρίδαν.
Να χτιζομε νέον ζωήν εμείς αληγορούμε,
Το κράτος εμάς βοηθά πολλά ευχαριστούμε.
Εύχομαι όλα τα κόμματα να είναι ενωμένα,
Ολεν τ’ Ελλάδας τον λαόν να ζει αγαπημένα.
Ελλάδα ζει ειρηνικά, κανέναν κι πειράζει,
Ντο έσ ατέν κανίντανε να δι και να μοιράζει. (για το Μακεδονικό)
Είναι καλές οι συμβουλές εγώ πως θεωρώ-ι
Π’ ακούϊ τα τραγουδίασημ πολλά ευχαριστώ-ι
Ποίος είμαι που έγραψα φιλίμ’ αν’ ερωτάτε,
Εγώ είμαι ο Αλέξανδρον, και να με συγχωράτε.

1989 – 1995
Σουχούμι - Θεσσαλονίκη

 

                    Το αλφάβητο τη πάρτιας

Ο Λένιν που οργάνωσε σοβετικόν ζακόν-ι
Είσεν και Θεού δύναμην εκείνο τον καιρόν-ι.
Σιγά σιγά εμάζεψεν τοι τράνους τοι κλεφτάντας,
Νέα ζωή θα χτίζουμε, εποίνεν προπαγάνδας.
Όλa τα καλά έγραψεν, ντο είναι ση θρησκείαν,
Με τ’ άτα να παιζ τους φτωχούς ασ’ όλον τη Ρουσίαν.
Τα χώματα τοι χωρέτας, τα φάμπρικας τ’ εργάτας,
Κ’έπειτα έκλοσεν το πουζ: κολχόζα και μπριγκάντας.
Επέρεν κατ’τοι πλούσιους, τρανούς μικρούς εθέρτσεν,
Ολίγ’ π’επέμναν ζωντανοί εκείντς’πα εφοβέρτσεν.
Ολίγον εκυβέρνησεν, τ’ολον εφτά χρόνα,
Θανατικά εχτύπεσαν τ’εκείνου τα κωδώνα.
Τη πάρτιας το πρόγραμμα ποίος θα εφαρμόζει,
Που έμπεσε σο μέροσ’ατ κ’άλο γαϊδaριόσ-ι
Αυτός πρώτα εκλείδωσε τοι Κρέμλινη τα πόρτας
Εμπιστεμένον τ’εκείνου ο τσαλικάς ο Κόπας,1
Ερχίνεσεν το ξύριμα: τ’εβρέϊσ, τοι κομμουνίστας,
Σο μέροσ’ ατουν έβαλεν ζούλικους, αφαιρίστας2
Ν’ οραετε δυνατά σο γανατ να εσ φίλον
Ας σην Γρουζίαν έφερε όλον το σαρτ τον σκύλον
Με τ’εκείνον εδούλεψαν περίπου είκος χρόνα,
Και τη Ρουσίας το λαόν ντε φάϊσαν ’νε τα πόνα
Ο εις απ’ ατουνούς λιρτσός, άλος με τα ουσία,3
Ο Λάβρεντης ετάλεβεν αμ ’άκουεν, κουσία!
Πόσον βλαβερόν έτονε και άτο η παρόντα,4
Ασ ση καλούς κ’έξυπνους επίναν «βραγκ ναρόντα»5
Το «βραγκ ναρόντα» είχανε ατήν καλόν πριμάνκαν,6
Την μπόϊναν7 ερμάτοσαν και άπες ση Λουμπανκαν8
Εσκότωναν, εξόριζαν’ πόσα άπρεπα δουλείας,
Ατείν έσαν που έπανε το αίμαν τη Ρουσίας
Οι άνθρωποι να μίλαναν’ τ’έναν τ’άλον φοβούσαν,
Οι προδότες εκέρδιζαν ‘όθεν ‘κες εφουκρούσαν.
Τα εκλόγας ντο είσανε εκείνα τα καιρούσ-ι,
Οι κόκκινοι εχώριζαν’ μόνον απ’ εκεινούσ-ι.
Ατά έσαν ιστορικά ως τα πενίντα τρία
Και τα δύο δρακόντικα εσέβαν’ σα τρυπία.
Άλο αήκα πρόσωπα να μη φυτρώνε πάλιν
Τη Ρουσίαν π’εγρίλεψαν’ο Μπέριας κ ’ο Στάλιν.
Πολά σύντομα έγραψα έσανε πολλά κ’ άλλο
Εκείνα τα πικρά καιρούς ας σο νουμ’ ξάϊ κ’ εβγάλω.
Το «άλφα» ετελείωσεν επήγαμε σο «βήτα»,
Ελάεν η πολιτική σον καιρόν τη Νικήτα,9
Π’ ερχίνεσε σα έργα τα οικονομικά-ι,
Και έκλεισεν τα φύλακας για τα πολιτικά -ι.
Ατός έτονε άξιος ν’άφτοματον κερία,
Πρώτος ατός επρόσβαλλεν και τα δύο θερία.
Όσον ντο εκυβέρνησεν οχτώ, ενέα χρόνα,
Εξόν τα καλοσύνασατ’ κανάν κ’εφάϊσεν πόνα
Όνταν είχε διακοπές ση Αμπχαζίαν ήταν,
Κ’ας σην Μόσχαν η βουλή εξέγγεν τον Νικήταν.
Ενώθανε τα σούσλικα,10 εποίκανε παγίδαν,
Εχώρτσαν ’νέον πρόεδρον τον πασά Λεωνίδαν.
Με το Μπρέζνεφ εζήναμε συν εποχήν το «βήτα»
Που άρχισεν να συνεχίζ’ τα έργα τη Νικήτα.
Τον κόσμον έδωσε ζωή, την κύβερνηση χάλα,
Ση τράνους παρτκλεφτάντσ’11 απάν εκρέμανεν’ μεντάλα.
Εδίναν’δωρ ’ασήν καζνάν12 με αρκετά αξίας,
Ατός, η κόρη κ’ο γαμπρόν επίναν’ αταξίας
Όλα ατά εγράφουσαν μυστικά σα χαρτία,
Κάθε χρόνον εσούμονεν ατούνους η σκοτεία.
Η κόρατ ας σην τρέλλαν’ατς έσπανεν η καρδία’τσ,
Σα ξένα κράτη επίνεν ζαβίφκαν13 τα μαλία’τσ.
Ετάπηνοσεν οι καζνά σα δεκαοχτώ χρόνα,
Και λυπηρά εχτύπεσαν τη Λιόνa τα κωδώνα.
Ατόνεν ενταφίασαν τεάμ με το πατσιότ-ι14
Ο Λιόνας κ’ετον ζωντανός να έδινεν οτσιότ-ι15
Το «βήτα» ετελείωσεν και πήγαμε σο «γάμμα»
Σ’ Αντρόποφ16 την κυβέρνησιν ελάεν η προγράμμα
Ατός έτον πειθαρχικός κ’ έτρωεν ξένα βούκας,
Κ’ άρχισε να πακλαεύ, όλα τα παρτχαπούγκας17
Θα πάστρευω την πάρτιαν είπεν, ατ φσεχ μπαντίτοφ18
Ας σο κιφάλ ερχίνεσε πρώτα ας σον Ρασίντοφ.19
Ας σ’ ολτς απές’ σην πάρτιαν είχεν τρανόν αξίαν,
Σ’ όλον το κράτος έβαλεν δυνατόν πειθαρχίαν.
Εκείνοι π’εζουκάκευαν πα ’σεύαν’ σο χορόν-ι,
Μερμίκα και λατάριζεν σ’εκείνον ’το καιρόν -ι.
Μέρος κ’έτον να κρύφκουτον ο κλέφτης κ’ο σακάσ-ι,
Όλτσ’ ατούν ετοπλάεψεν απές ’σα φυλακάσ-ι.
Του λόνταρους20 κ ’σάρευεν τ’ατούνου η δουλεία
Σιγά σιγά εδούλεψεν κ’ατόν ’νεν η μαφία.
Οι πάρτια βασίλεψεν εθόλοσεν κ’ο φέγγον,
Σον χρόνον απάν έλαξεν ατόνεν ο Τσερνένκον21
Που είχεν και προβλήματα πολά με την υγείαν,
Κ’έτον καθόλου ικανός για τ’άηκον  δουλείαν.
Άχλα βάχλα κυβέρνησεν ’κ ετέλεσεν και χρόνον
Ας ση παλιούς τοι σεκρετάρτς ατός επέμνεν μόνον.
Έρθεν καιρός να κυβερνούν οι νέοι βουλευτάδες,
Ας σο βλάστ’22 έσυραν σο γαν, ολούς τοι γεροντάδες.
Οι δύο υποψήφιοι: Γκορμπατσόφ και Ρομάνοφ’τσ,
Ο Γκορμπατσόφ’τσ ενίκεσεν, είπεν ο Λουκιάνοφ’τσ.
Όμορφος, νέον παλικάρ, ευλόϊσανατ ’ον όλοι,
Ο Μιγαήλ’τσ ο Μέτσενις23εκάτσεν σο πρεστόλ-ι.24
Σο χάλαμαν ερχίνεσεν, Κα Γκε Μπε κ ’φοβέθεν,
Τη πάρτιας τ’αλφάβητον, πως φαίνετε ’τέλέθεν.
Καιρός εν να ευγαίνουμε ας σην τρομοκρατίαν,
Ση Ρουσίαν να χτίζομε κ’εμείς δημοκρατίαν.
Κυβέρνηση θα κλόθωμε εμείς  χωρίς ραβδίν-ι,
Τον κόσμο θα γλυτώνομε απ’ατού σην οργήν-ι.
Ετέλεσαν ντο είχανε τη Λένιν’τ’ αγιασμόν-ι,
Επιδεύαν την πάρτιαν’και τον κομμουνισμόν-ι
Τα ζάρωτα τη πάρτιας εγώ όλα μαθάνω,
Με το ραβδί ντ’ εχτύγανε όλα πρέπ’να χαλάνω.
Ένοιξε και τα σύνορα ντο έσανε κλειστά-ι,
Καθένας όπου αγαπά όθεν κες θέλ’ να πάει,
Εθέλεσεν καλόν να φτάϊ, κ’όχι ανοησίαν,
Αφού σα χέρατ’ έπερεν όλεν την εξουσίαν.
Όνταν έτον σο Λονδίνο επήγεν και σο βέτσερ,25
Τα μυαλάτ’ εγιάτρεψεν η Μαργαρήτα Τέτσερ.
Σα ερωτήσεις απαντά καλά σαν αφουκάτος,26
Άξιος έτον να χαλάν αήκον τρανόν κράτος,
Όνταν εγένντον σκάνταλον εξεύεν νικητής-ι,
Εκρέμσεν την κυβέρνηση σα χέρ τη Μπαρίσ-ι
Με τον Μπαρίς ντο έσαν φιλ’ κ’ έδικνανε τη χώραν,
Τ’έναν τ’άλλο εβάσταναν’ και σην κακίν’ την ώραν.
Αφού όλα κατόρθωσεν, εγέντον ασκιτής-ι,
Ο Μιχαηλ’τς ηθοποιός τη Ρέϊγκαν μαθητής-ι.

1993 – 1995
Θεσσαλονίκη

 

Υποσημειώσεις
1   ο τσαλικάς ο Κόπας – ο Στάλιν (ατσάλι = τσαλίκ)
2   ζούλικοι, αφαιρίστοι – λωποδύτες, απατεώνες
3   ουσί – τα μουστάκια
4   παρόντα – η ράτσα
5   βραγκ ναρόντα – εχθρός του λαού
6   πριμάνκα – δόλωμα
7   μπόϊνα – σφαγείο
8   Λουμπανκα – οδός και κτίριο της ασφάλειας στη Μόσχα
9   Νικήτα – ο Χρουστσιόφ, ο Πρώτος Γραμματέας της
     Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ (1953-1964)
10 σούσλικα – οι αρκτόμυσοι (Σούσλοφ, ο κύριος ιδεολόγος
    του ΚΚΣΕ)
11 παρτκλεφτάντ – οι κλέφτες του κόμματος
12 καζνά – το θησαυροφυλάκιο
13 ζαβίφκα – το περμανάντ
14 πατσιότ – η τιμή
15 οτσιότ – ο απολογισμός
16 Αντρόποφ – ο Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΣΕ
    (1982-1984)
17 παρτχαπούγκα – oι αρπαχτές του κόμματος
18 ατ φσεχ μπαντίτοφ – απ’ όλους τους συμμορίτες
19 Ρασίντοφ – ο Πρώτος Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚ του
    Ουζμπεκιστάν
20 λόνταρος – ο τεμπέλης
21 Τσερνένκο – ο Γενικός Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΣΕ
    (1984-1985)
22 βλάστ – η εξουσία
23 μέτσενις – σημαδεμένος
24 πρεστόλ – ο θρόνος
25 βέτσερ – η δεξίωση
26 αφουκάτος – ο δικηγόρος

 

               Oργή

Κλίντον σταμάτα την οργήν
Εγέντς σον κόσμον γέλος,
Με τον βρώμικον πόλεμον
Κι θα φερτς καλόν τέλος.

Μακρά σα ωκεάνια
Κάθκα σην ησιχίας,
Σταμάτα και μη συνεχίϊς
Τη Χίτλερ τα δουλίας.

Αν είσαι και πολιτικός
Κοντά ελέπ το μάτις.
Είσαι χοντροκέφαλος
Και όχι διπλωμάτης.

Για την ειρίνην καλατσεύτς
Καλά το στόμας πλύσε,
Εσύ τη Σέρβους έδειξες
Πόσον κακούργος είσε.

Εσένα κι ενδιαφέρ
Το ανθρώπινον ο πόνος
Εξόν ντο είσε κάθαρμαν
Έισε και δολοφόνος.

Ασόν λαόν επεμάκρυνες
Επίκες άλον φίλον,
Πλανιτάρχης, κακοποιός
Με τον μάυρον τον σκίλον

11. 04. 99

 

             Οδός Ανδρέα Παπανδρέου

Σην Έλλαδαν οι δήμαρχοι ό, τι θέλνε εφτάγνε,
και του λαού τα χρήματα άδικα πως πετάνε.
Της εκλογάς εκέρδισαν εκείνον τον καιρόν-ι,
και βλέπομε τι κάνουνε μεσα σο Κορδελιόν-ι.
Λέμε για δυο δήμαρχους π' εύραν καλόν λαχίον,
που ένοιξαν τον θήσαυρον κοντά στον δημαρχείον.
Ο πρώτον εγαζάνεψεν π' εφύτεψεν τσιτσάκια,
κι ο δεύτερον πα θα πλουτέν, χαλάν και χτιζ ζικζάκα 
Ο τρίτον πα που θα έρτε τοι δίς πα θα χτενίζει
τον δρόμον θα ισάζατον κ' αυτός πα θα κερδίζει.
Ο πρώτον που εκέρδισεν με πάρκο και λουλούδια
δεν νόμιζε πως κάποτε θα γίνουντε σκουπίδια.
Ο δεύτερον πως θα κερδείζ λέγν' ατό τα ζικζάκα
και για τα φώτα τα πυκνά πληρώνουν τα κοσμάκια.
Που βλέπουν όσα γίντανε σον δρόμον του Ανδρέα
κουνίζνε τα κεφάλα τουν, αναπνέουν βαθέα.
Ό, τι λάθη να γίντανε κανέναν κ' αφορά-ι
η κύβερνηση εν καλόν, κανάν κι τιμορά-ι. 

Αύγουστος 2000

 

Τα παλικάρια

Ο Μιχαήλτς και ο Μπαρίς
τα δύο παλικάρια, 
ασό Κρεμλ, κι ασό Μπέλι Ντομ
επέραν τ’ ανοιγάρα.

Το παλεόν εχάλασαν, 
κι νέον τιδέν κ’ έχτσαν,
την δούλειάν ενέσπαλαν
χωρίς να πίνε εμέτσαν.

Θέλνε ατήν με το καλόν 
να ζούν και κιριεύνε, 
πάρτια και κομμουνισμό 
άλλο ατήν κι αγκεύνε.

Τα κάρδιας εκάγανε
ασήν τρομοκρατίαν, 
ακόμαν καλόν κ’ είδαμε 
κι ασήν δημοκρατίαν.

Έφκερα ζασεντάνιας
ατήν κάθαν ημέραν
ακόμαν σα χέρα τουν
ατοίν ραβδιν κ’ επέραν.

Σκούνταν εφτάν βιστουπάτ’
λογίς λογιών μοτίβα
εμάς ντο εκατάστρεψαν
ειν’ τα κοοπερατίβα.

 

Της Πίστης οι καμικάζι

Δε είχε χαμπαρίσει την τιμή 
ούτε και την αξία
το τσουνάμι που χτύπησε
την μη Ορθοδοξία.

Ο κρύος ήταν τσουχτερός 
εκείνη την ημέρα,
όταν τα βρομοέργα τους 
βγήκανε στον αέρα.

Εμπόριο ναρκωτικών,
πορνεία, σατανάδες,
κι όλοι όσοι εμπλέκονται
άτιμοι μασκαράδες.

Όλες αυτές οι βρομιές
αν εξεταστούν σε βάθος,
δεν μένει Όρθιο τίποτα
εάν δεν κάνω λάθος.

Ο Μάκης ετοιμάζεται
όλους να ξεσκεπάζει,
κάτσε άσπλαχνε! ήσυχα
δε βλέπεις, τους τρώει το μαράζι.

Δεν πρεπ’ όλα ν’ ακούγομαι
να μην κάνουμε κρίμα. 
Για όλα που συνέβησαν
κυρίως φταίει το Χρήμα.

Μετάφραση στα νεοελληνικά Γ. Σοϊλεμεζίδης

 

Ο Αδάμς και η Εύα

Μικρά τα όνειρα στη γη,
τα βάσανα μεγάλα,
και δεν σκεφτήκαν οι θεοί
να βάλουνε μια σκάλα.

Αχάριστοι οι άνθρωποι 
δεν υπακούνε νόμον,
οι θεοί πα ελάθεψαν 
ντ’ εφέρανατς σον κόσμον.

Χωρίς σκαλάν’ πα οι ανθρώπ
σων ουρανόν εξέβαν, 
περιουσίαν να ζητούν 
ασον Αδάμ και ασην Έβαν.

Βλέπαν σην γην ντο γίντανε
τα έργα τα ζαντά-ι,
Αδαμς κι η Εύα με τις θεούς
έφυγαν σα μακρά-ι.

Τα δρομολόγια σον ουρανόν 
όλον και περισεύνε,
απάν σην γην ντο κ’ έυρανε
εκί παν αραεβνε.

Που πάνε σο αράεμαν
χάνταν απ’ ένας ένας.
εκείν καλά εκρίφτανε 
κι θα βρηκι’ ατς κανένας.

 

Η μόδα

Αυτοί οι ελαφρόμυαλοι
Μόδες π’ ακολουθούνε
Πολλά κ’ πάει θα βλέπουμε 
Γυμνοί θα περπατούνε.

 

Τρομοκρατία

Τύπος και τηλεόραση έχτσανε δουλείαν 
απ’ όλα τα φενόμενα σουμά συν γιτονίαν.

Όμάδα το δεκαεφτά, το κρυφομυστικόνι,
εθέλεσεν να εξοδεύ τον Σάββαν τον Ξηρόνι.

Ήτανε λάθος του Ξηρού, είτε ήταν παγίδαν,
μ’ έναν λόγον οι τρομοκράτ, την πελάνατουν είδαν.

Η πάγιδα κι πέρασεν ο Σάββας κι σκοτώθεν,
και ολτς τις φιλτς επρώδοσεν αφότου ελαρόθεν.

Τ’ ανθρώψ ελογαρίαζαν όπως και τα θερία,
οι μορφωμέν εκτελεστές: δασκάλ, παπά παιδία.

Ασύληφτει επέμνανε και τώρα απυλούνε,
λένε θα συνεχίσουμε, τον Σάββαν βλαστημούνε.

Όλοι που συνελήφθησαν τις νόμους αγαπούνε,
ανθρώπινα δικαιώματα με σεβασμό ζητούνε.

Πολλοί είναι που κρύβονται, όπως τον Κουφοντήνα
Θα ‘ρθει η ώρα να δικαστούν, περμένει η Αθήνα.

Ελήστευαν, εσκότωναν και νέϊκα παιδία,
δεν κλαίνε μόνον Έλληνες, κλέϊ και η γειτονία.

 

 


 

 

Κυριακή Ξιμιτίδου
(1927-      )

Εισαγωγικά

Την «Οδύσσεια των Ελλήνων του Καυκάσου» και συγκεκριμένα της περιφέρειας Σοχούμι την έγραψα μόνο και μόνο με στόχο να πω στα παιδιά μας πως υπέφερε και σε ποιές φρικτές συνθήκες έζησε ένας ολόκληρος λαός για το ό,τι ένας κυβερνήτης (και αυτός ήταν ο Στάλιν) ήθελε να τακτοποιήσει τους δικούς του (Μεγγρέλους και Γεωργιανούς) στα σπίτια μας και να τους χαρίσει όλη την περιουσία μας, που δημιούργησαν με κόπο οι γονείς μας και οι παππούδες μας σε αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, περίπου 70-80 χρόνων. Και τα κατάφερε επειδή είχε την εξουσία, τη δύναμη, τα μέσα και τη θέληση να το κάνει.
Αυτό που γινόταν εκείνη την εποχή δεν ήταν κομμουνισμός ούτε σοσιαλισμός ή κάτι παρόμοιο με αυτά. Αυτά τα κοινωνικά συστήματα ήταν μόνο στα χαρτιά γραμμένα· στην πράξη όμως ήταν μια οργή Θεού, σαν καταιγίδα, φουρτούνα που κράτησε 70 χρόνια και πέρασε από τα μάτια της ανθρωπότητας, νομίζω, πως για πάντα, χωρίς επιστροφή ...
Αυτά, εμείς η γενιά της δεκαετίας του ’20, του ’30, του ’40 τα ζήσαμε και τα είδαμε με τα ίδια μας τα μάτια. Δεν τα λέω για να εκδικηθεί κάποιος. Αλίμονο! είναι αδύνατο να γίνει αυτό, πέρασε· τα λέω μονάχα για να ξέρουν όσοι δεν τα έζησαν. Αν δεν τα λέμε, αν δεν τα γράψει κανείς, τότε αυτοί που ενδιαφέρονται για τη διαστρέβλωση της ιστορίας, θα τη λένε, όπως τους βολεύει και τα παιδιά μας ποτέ δε θα μάθουν την αλήθεια.
 Έτσι λοιπόν μου γεννήθηκε η ιδέα να γράψω ό,τι θυμάμαι σε στίχους, στα ποντιακά, τα παρακάτω απλά και σύντομα.

     Οδύσσεια των Ελλήνων του Καύκασου

Σα χίλα οχτακόσα, στα γύρω του ογδόντα,
εγόνεψαν σον Καύκασον Έλληνες ας σον Πόντον,
Ας σα μαχαίρα ανάμεσα έφυγαν ας σον Χάρον
εκαλοπέρεν ατουνούς τη Ρουσίας ο Τσάρον.
Εδέκεν μέρα κ’έχτσανε πολιτείας, χωρία,
εκκλησίας, μοναστήρα κ’ελληνικά σχολεία.
Και οι Ρωμαίοι ξαν έρχονταν τ’έναν τ’άλλο τερούνε,
καματεροί και τεχνίτ’, τη δουλείαν ‘κι οκνούνε,
έχτσανε και εφύτεψαν, ατείν’ εκαλοκάτσαν
τα συνήθεια εφύλαξαν, έναν ατείν’ κ’εχάσαν,
σα πανηγύρα παγ’νε, τ’εκκλησίας λειτουργούνε,
χορεύ’νε τα ποντιακά, ρωμεϊκά τραγουδούνε.
Σα χίλα ενιακόσα δεκαεφτά της χρονίας
εγέντον επανάσταση, ελάγαν τα δουλείας.
Ύστερα οργάνωσαν τα κολχόζ σο χωρίον,
επέραν τα χωράφα και του λαού τον βίον.
Έρθεν το τριάντα εφτά, εχάσαν τοι παπάδες,
ερχίνεσαν φυλακώματα, παίρ’νε τοι γεροντάδες,
τ’ εκκλησίας εκλείδωσαν, τα φυλακάς εγομώθαν,
όπου πολλοί επέθαναν και πολλοί εσκοτώθαν.
Τα γράμματα τ’ ελληνικά ατότε ατείν’ εχάσαν
Γρουζίνοι1 και Ρουσάντ δεσκάλ’ σα χωρία εκάτσαν,
έλλαξανε τ’ ελληνικά, τοι χωρί τ’ονομασίας
εγέντανε γρουζίνικα χωρίς δυσκολίας.
Ερχίνεσανε οι Μεγγρέλ’2, τοι Ρωμαίοις να τυρανίζ’νε
ση κολχοζί’ τη δουλείαν δωρεάν καματίζ’νε,
Θα παγ’νε ανθρώπ’ σο παζάρ’ ψωμίν για να παίρ’νε,
ας σον δρόμον κλώθ’νατς οπίς’ σο κολχόζ να δουλεύ’νε,
έρθεν αποπάν ο πόλεμον και σο Σαρανταέναν
επήγαν τα παιδιά, εκχύεν πολλά αίμαν.
Οι γυναίκες, τα παιδία δουλεύ’νε όσον επορούνε
και βοηθούνε το στρατόν τοι φασίστας να νικούνε.
Ετελείωσεν ο πόλεμον, η ζωή πολλά βαρύν-ι
οι Ρωμαίοι παρανεγκάσκουν, δατάχκουν οι Γρουζίνοι
τάχα οι Ρωμαίοι κ’εδούλευαν. Όλα έσαν μαχανάδες
και τάχα κ’ επολέμεσαν, όλα έσαν ταχμάδες.
Έχουμε αποδείξεις και βάσανα πολλά-ι,
να δικαιούνταν κ’επορούν σον Θεόν εμπροστά-ι
Εσέγκανε σον νουν άτουν τοι Ρωμαίοις να εξορίζ’νε,
και μετ’ ατά τα ψέματα, νέα σχέδια νουνίζ’νε.
Ας σον πόλεμον υστερ’νά ανθρώπ’ θέλνε ησυχίαν
κ’έμευαν ση ζωήν ατούν θα φτάγ’νατς εξορίαν.
Έρθεν σειρά και για τ’ ατό τοι Ρωμαίοις να εξορίζ’νε,
ερχίνεσαν ελληνοϋπηκοους αποπέσ’ έμουν να χωρίζ’νε
Δεκατέσσερα Ιουνίου, Σαρανταένεα τη χρονίαν
εξόρτσανε τοι Ρωμαίοις ας όλεν την Αμπχαζίαν.
Από τρία οικογένειας σ’αυτοκίνητα καθιζ’νε
τα πράματα ντο’ κ’ εχωρούν ξάι πα κι νουνίζ’νε.
Ο στρατός απάν’ ατουν καικά, νύχταν ημέραν στείλνε,
οι άχαροι’ κ’ εθέλ’νανε τοι συγγενούς ν’αφήνε.
Εφέκαν οπίς’ πράματα, οσπίτα γουρεμένα
τα πόρτας ισουζλαεψαν επέμναν κλειδωμένα.
Έστειλαν τ’ ελληνοϋπήκοους μακρά σην ερημίαν
κ’ επόρνανε να πίστευαν ντο έτον εξορίαν.
Τοι Ρoυσοϋπήκοους πα είπανε εσείν πα ολ’ δεβάτε
γράψτε μόνον αναφοράν ντο θέλετε να πάτε.
Ολ’ εποίκαν παλαλά, ολ’ εθέλεσαν να παγ’νε,
εστάθαν και νουνίζ’νε ντο πρεπ’ για να εφτάγ’νε.
Έγραψαν αναφοράν να παγ’νε ολ’ εντάμαν
σον κόσμον ξάι κ’ εγέντονε αήκον τρανόν θάμαν.
Ευκαίρωσαν τα χωρία, όλα κρύα και σκοτία,
εβράδυνεν και κ’ έλεπες σ’ οσπίτα τουν φωτίαν.
Εφέκανε τον βίον απισκες’ σα μαντρία
εφέκανε χωράφα σπειρμένα και έτοιμα κεπία.
Τα χτήνα κράζ’ νε σο μαντρίν τα σκυλία γουρνούνταν
τελευταίοι π’ επέμν’ανε ερχίνεσαν ν’ αγρούνταν.
Τα χτήνα πρέπ’ ν’ αλμέχκουνταν, τα κοσσάρας να τρώγ’νε
οι οικοκήρ’ επήγανε και οι Μεγγρέλ’ σουμώνε.
Ντο εθέλεσαν εποίκανε, ατείν οι μαυροφόροι,
Έγκαν Μεγγρέλτς ας σο Ζουγκτίτ και ασό Γκεγκετσκόρη3
Εσέγκαν’ ατς σ’ οσπίτα μουν, χαρισάμενος η ζωή,
σον ουρανόν ντ’ εράευαν, εύραν ατό ση γην.
Εχώρτσαν φιλτς και  συγγενούς και ας σοι γειτονάδες,
εχώρτσανε αντρόγυνα, παιδία ας σοι μανάδες’.
Δεκαπέντε ημέρας πάγ’νε ατείν και που παγ’νε κι ξέρ’νε
κανείς τιδέν κι λέϊ ατς υπομονήν να παίρ’νε.
Απες’ σα βαγόνα φορτηγά, πεινασμέν’ και νεγκασμένοι
πάγ’νε σην εξορίαν οι Ρωμαίοι, λερωμέν’ κακισμένοι.
Ποιός νουνίζ’ ντο εποίκαν ατς, αρχινά να ζαλίζ’
σον κόσμον Θεός πα εν’, αργίζ’ και ’κι χαρίζ’.
Σον δρόμον πολλοί άρρωστοι επέθαναν κ’ εχάθαν,
επαίρναν ατς οι καμεντάντ’4 κανείς ’κι ξερ’ π’ εθάφαν.
Κλαψίματα και δάκρα, λόγια, μοιρολογίας
εγόμωσανε οι Ρωμαίοι τα σταθμούς τη Ρουσίας.
Εχωρίγαν ας σοι συγγενείς και που είναι ’κι ξερ’νε,
από πουθέν να γράμματα και’να χαπάρα παιρ’νε.
Σο έρημον σο Καζαχστάν, νουνίζνε πως θα ζούνε
ο κόσμος ολόγερα ξερόν, δεν να εφτάγ’νε κ’επορούνε.
Ξύλα πουθέν’ ’κ ευρίουνταν ατείν να τοπλαεύ’νε,
χορτάρα κι αχάντα ξερά να καίγ’νε αραεύ’νε.
Τα νερά όλα αληκά, πιντς και καίγεται η καρδία σ’
έτον γουσματ’ να λέπομε τα χάλα τ’ εξορίας.
Εχπάστα εγώ να παίρω νερόν ας σο ποτάμι,
τ’ οφίδια εκρεμάουσαν σο γεφύρ’ αφκά κι άν’-ι
Εγώ ενετριχίασα το ποτάμι το θολών-ι
και πώς θα ποτίζω εγώ το μωρόν το μικρόν-ι.
Τ’ αχούλι μ’ εδιλόγισεν, ντο θα φτάγω ’κι ξέρω
εχ κ’ εκλώσκουμ’ οξωπίσ’ χωρίς νερόν να παίρω.
Αχ! και ατό πα ’κι γίνεται, εχομ’ ατα χαμένα,
την βέτραν5 εταλτούρεψα, τα μάτα μ’ τσαμωμένα,
χωρίς στέγος, αέρας φυσά, το τοζ σον ουρανόν-ι
φογούμαι γιάμ φουρκίεται σο κουνίν το μωρόν-ι
Αμάθετοι οι Ρωμαίοι ση Καζαχστανί το κλίμαν
ερχίνεσαν να πεθαν’νε υστερνά ας έναν μήναν!
Ας σο κλίμαν την άνοιξην αποθάν’νε ας σο νερόν-ι,
ας σο κρύον το χειμωγκόν αποθάν’νε ας σο λιμόν-ι.
Τα μικρά αρρωσταίν’νε και γιατροί πουθεν’ κ’ είναι,
να πάγ’νε μακρά σο γιατρόν οι καμεντάντ’ ’κι αφίνε,
πολλά μικρά επέθαναν μετ’ έναν μαχανάν-ι.
Πολλοί Ρωμαίοι εθάφτανε απές σο Καζαχστάν-ι
και πόσοι εφουρκίγανε απεσ’ σο Σιρνταριάν-ι
πόσα δάκρα εκχύγανε ση ποταμί το γιάνι!
Η αγορά πολλά μακρά χιλιόμετρα εικοσιπέντε
το έρημον το Καζαχστάν σα κιφάλα μουν ντ’ έγκεν.
Ολόγερα ολ’ Τουρκάντ’, εκκλησίας πουθέν’ κ’ είναι
οι Ρωμαίοι σο σπιτόπα τουν την καντήλαν αφτύν’νε.
Παρακαλούνε τον Θεόν ας σο κακόν να γλυτών’νε
και να βαπτίζνε τα μωρά, τοις νέοις να στεφανώνε.
Στέρα-στέρα ησύχασαν τοι συγγενείς αραέυν’νε
και σην αροθυμίαν άλλο ’κι ταγανεύνε.
Αλλ’ γράφ’νε αναφοράν με τοι συγγενούς να ενούνταν,
αλλ’ παρακαλούνε ατείν’ να λευτερούνταν.
Ο Στάλιν και ο Μπέριας κι όλεν η Δωδεκάρα
ντ’ εθέλεσαν εποίκανε, άμα ατείν πα κ’ εχάραν.
Τέσσερα χρόνα εκράτεσεν ως το πενήντα τρία
για να γλιτών’νε οι Ρωμαίοι και σ’όλεν τη Ρουσίαν.
Επέθανεν ο Στάλιν, τον Μπέριαν εχάσαν
εδέκανε μας άδειαν, έλυσανε τη στράταν.
Είπανε, είστε ελεύθεροι σε όλην τη Ρουσία,
είπαν έτον άνομον ατό η εξορία.
Οι Ρωμαίοι εχάρανε άμα ντ’ επόρναν να ’φτάγ’νε
τ’ οσπίτα τουν ’κι δίγ’ν ατς σα μέρα τουν να πάγ’νε.
Πολλοί επεφάσισαν σον Καύκασον γυρίζνε
αναγκάσκουν οι Ρωμαίοι εκ νέου οσπίτα να χτίζνε.
Εταγουτεύταν οι Ρωμαίοι, σην Ευρώπην, σην Ασίαν
ας σον εχθρόν κυνηγημέν’ άμον Θεού πουλία.
Να είχανε την άδειαν να παγ’νε σην Ελλάδαν,
ίσως εκεί να παίρνανε τη ζωής την νοστιμαδαν.
Τότε μίαν και καλά να τελειών’ η ιστορία,
ο Θεός να εξίωνεν, Θεέ μ’ και Παναγία...
Επέρασαν χρόνα πολλά άσκεμα και καλά-ι
όνταν ’κι αναμέν’ κανείς η τύχη χαμογελά-ι
Έρθεν ο Γκορμπατσόφ και τα σύνορα ενοίγαν,
οι περισσοί π’ εθέλελεσαν σην Ελλάδαν επήγαν.
Εγέντον σην ζωήν ατούν ντο κ’ έμευαν καμμίαν
το Έθνος εμεταχειρίστεν ατό την ευκαιρίαν.
Το παν και κυριότερον σ’ όλεν την ιστορίαν
εφύλαξανε οι Ρωμαίοι την γλώσσαν, την θρησκείαν!
Εθαρώ πως αδακά πρεπ’ να βάλω τελείαν,
δρόμον άλλο κ’έχομε ούτε οπίσ’ καμμίαν.

1953-1995
Καζαχστάν-Σοχούμι-Θεσσαλονίκη

Υποσημειώσεις:
1Γρουζίνοι – Γεωργιανοί
2Μεγγρέλοι – φυλή των Γεωργιανών
3Γκεγκετσκόρη – περιοχή στη Γεωργία
4καμεντάντ – φρούραρχος
5βέτραν – κουβάς

 

 


 

 

Γιώργος Σοϊλεμεζίδης 

Ο Διογένης και οι τωρινοί
(σατιρικό σχόλιο με εισαγωγή)

Όταν πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών στην πρώτη του τετραετία ήταν ο Ρόναλντ Ρέιγκαν,  ένας επιχειρηματίας θέλοντας να διαβρώσει την προσωπικότητα και την εικόνα του Ρέιγκαν άρχισε να κατασκευάζει και να πουλάει χαρτί υγείας με την εικόνα του πρόεδρου των ΗΠΑ.
Όταν οι δικηγόροι του Ρέιγκαν ήθελαν να βάλουν τον επιχειρηματία στη φυλακή, ο πρόεδρος τους απαγόρευσε και είπε να μην τον αγγίξουν καθόλου.
«Οι ψηφοφόροι μου θα μ’ αγαπούν περισσότερο αν θα κρατώ τον κώλο τους καθαρό».
Και πραγματικά! Στης εκλογές ο Ρέιγκαν κατατρόπωσε τον αντίπαλό του, και μέχρι τώρα η προεδρία του θεωρείται μία από της πιο επιτυχημένες.
11 χρόνια πρόεδρος της Γαλλίας ήταν ο ντε Γκολ. Οι γάλλοι τον εκτιμούσαν και θα τον εκτιμούν πάντα, επειδή ήταν ένας μεγάλος ηγέτης του έθνους.
Παρ’ όλα αυτά πολλές οικογένειες Γάλλων γελοιογράφων και σατιρογράφων ζούσαν, και όχι άσχημα, χάριν της μεγάλης μύτης του ντε Γκολ.
Πιστεύω, ότι και εδώ στην Ελλάδα, οι κυβερνήτες δεν θα έχουν αντίρρηση, αν ακόμα ένας άλλος σατιρογράφος θα θέλει να τους κάνει πιο δημοφιλής και αγαπητούς.
Ένας φιλόσοφος είπε: «Το χιούμορ παρατείνει τη ζωή του ανθρώπου, η σάτιρα, της κοινωνίας».
Άλλος σοφός πρόσθεσε: «Η σάτιρα είναι το κοροϊδευτικό πρόσωπο της φιλοσοφίας»
Αυτό! το τελευταίο γνωμικό με βοήθησε, με έμπνευσε, και τώρα! θέλω να προσφέρω ένα μικρό, ελληνοποντιακό, ημηφανταστικό, φιλοσοφικό και σατιρικό σχόλιο, το οποίο εγράφτικε τον Οκτώβριο του 1993 μετά της βουλευτικές εκλογές.

Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος έφτασε στην Κόρινθο πήγε να δει τον διάσημο κυνικό φιλόσοφο Διογένη απ’ τη Σινώπη, ο οποίος είχε κατορθώσει να λυτρωθεί από κάθε εγκόσμιο ενδιαφέρον: ζούσε μέσα σε μεγάλο πιθάρι, φορούσε παλιό κουρελιασμένο πολύθυρο τρίβωνα, τρεφόταν με αποφάγια από στοίβες σκουπιδιών. Πότε πότε, μέρα μεσημέρι, άναβε το φανάρι του και πήγαινε στην αγορά. Όταν τον ρωτούσαν, τι κάνει με το αναμμένο φανάρι, έλεγε «Άνθρωπο ζητώ!».
Όταν ο Αλέξανδρος τον ρώτησε αν επιθυμεί τίποτε, για να του δώσει, εκείνος απάντησε αδιάφορα πως τον παρακαλεί μόνο να παραμερισθεί, για να μην του κρύβει τον ήλιο. «Μην μου αφαιρείς κάτι που δεν μπορείς να μου δώσεις». Και τότε ο άλλος μεγάλος Έλληνας είπε: «Αν δεν ήμουν Αλέξανδρος, θα ήθελα να ήμουν Διογένης».
Και τώρα φαντασθείτε μια τέτοια εικόνα: σύγχρονη Κόρινθος, μεγάλο πιθάρι στην κεντρική πλατεία της πόλης, και δίπλα ο Διογένης ξαπλωμένος στο πλευρό του. Στην σημερινή Ελλάδα γίνετε προεκλογική καμπάνια και στον ένδοξο φιλόσοφο ήρθαν η τωρινοί αρχηγοί των κομμάτων για να πάρουν την ψήφο του.
Ο καθένας με τη σειρά του πλησιάζει τον Διογένη απ’ τη Σινώπη του Πόντου (δηλαδή ήταν Πόντιος, μπορεί και Ρωσοπόντιος!) και του υπόσχεται:
Ο Πρώτος: «Θα βάλω υποδομή κάτω απ’ το πιθάρι σου να μη γυρίζει πίσω, επίσης θα κτίσω σχολείο που θα διδάσκεις την δική σου φιλοσοφία και δίπλα αεροδρόμιο να έχεις μαθητές απ’ όλο τον κόσμο. Και κάτι άλλο, θα κάμω εργοστάσιο για παραγωγή θρεπτικών ουσιών από αποφάγια».
Ο Διογένης (ποντιακά, αφού ήταν Πόντιος): «Καλανταρί αγγούρια πουλεί ατός».
Ο Δεύτερος: «Αν με ψηφίσεις και γίνω πρωθυπουργός, θα απαλλάξω το πιθάρι σου από το Φόρο Ακίνητης Περιουσίας και όταν θα κλείσω την Μαύρη Τρύπα του Πρώτου, αμέσως θα πω στη γυναίκα μου να μπαλώσει τις τρύπες του τρίβωνά σου».
Ο Διογένης: «Κάθα εις σ’ οσπίτ’ νατ, κι’ ο λύκον σο τρυπίνατ’».
Ο Τρίτος: «Εγώ είμαι αυτός ο άνθρωπος τον οποίον ζητάς με το φανάρι σου! Αυτοί και οι δύο είναι του Χτες, εγώ! εγώ είμαι του Αύριου! Το κόμμα μου θα δημιουργήσει για σένα υψηλές στοίβες από αποφάγια να κάνεις υπέρβαση».
Ο Διογένης: «Εκορδυλαγαν τ’ ιντέρα μ’ α σα γέλτα».
Η Τέταρτη: «Θα πω στους εργαζόμενους καθαριστές να κάνουν μηνιαία απεργία και θα έχεις την δυνατότητα να απολαμβάνεις τα αγαπημένα αποφάγια σου. Όταν θα πεθάνεις, θα βάλω τη σορό σου στο μαυσωλείο και το διάτρητο τρίβωνά σου και το φανάρι σου, στο ειδικό μουσείο του Διογένη».
Ο Διογένης: «Κάθα εις τον άγιον τίναν εχ, την δόξαν ατ’ εξέρ’».
Η Πέμπτη: «Ψέματα, ψέματα σου λένε όλοι! Εγώ είμαι η πιο προοδευτική! Αψήφησέ τους!».
Ο Διογένης: «Ήνταν θριφ’ τς σο πινάκις’, εκείνο έρται σο χουλέρις’»
Μετά σηκώθηκε πήρε το φανάρι του και είπε: «Εκεί που λαλούν πολλοί πετεινοί, αργά μερών η μέρα».

Οκτώβριος 1993

 

 


 

 

Θεοδόσιος Χιρπιλίδης

Χρέος*

Σην Κεπεκκλήσαντες τη Τρίπολης, σον Πόντον, κάποτε τη Χιρπιλάντων ο Γιάννες εδέκεν κατ' παράδας ση Καρτοφά του Γοργόρ. Ο Γοργόρτς έτον πολλά εφτωχός και κ’επόρνεν να δει οπίς το χρέοσ’ ατ. Επέρασεν πολλά καιρός και έναν ημέραν  ο Γοργόρτς ερρώστεσεν πολλά βαρέα. Όταν έμαθενα ο Γιάννες τη Χιρπιλάντον, επήεν σο σπίτ τη Γοργόρ να ελέπα τον. Αφού εκάτσεν, ερώτεσεν τον Γοργόρ ντ' εφτάει και εκείνος λέει ατόν:
– Κ’ είμαι καλά Γιάννε, θ’ αποθάνω.
Και σην καλατσήν απάν ο Γιάννες λέει σον Γοργόρ:
– Έεε, Γοργόρ, εκείνα τα παράδες ντ' εδέκα σε, ντο θα γίνταν.
Εκλώστεν ατότε ο Γοργόρτς και λέι ατόν:
– Γιάννε, ή πάω και στείλω σα τα ή έρχεσε εκεί αφκά και δίγω σα τα.
Και τη Χιρπιλάντον ο Γιάννες ετσούρωσενα.

 

*Την παραπάνω ιστορία, που είναι πέρα για πέρα αληθινή, μου τη διηγήθηκε η γιαγιά μου η Χρυσούλα και συνέβη στα τέλη του 19ου αιώνα.

 

 


 

 

Αλέξανδρος Τραντίδης
     (1940-      )

        Τραντέλληνας

Τα στούδα είναι σίδερα,
τα κρέατα μ' λαστίκια,
τ' ωμία μ' διδιμάρ' ραχιν
τα χέρα μ', πα, τσαλίκια.

Αδά πατώ κι ευρίουμαι
ση Γης το άλλ' το μέρος. 
Μίαν ελέπ'ς με σην σποράν
και μίαν, πα, σο θέρος.

Σπίγγω την πέτραν, λύν' ατέν, 
τρυπαίνω τα ραχία.
Την Γης πιάν' α' σον χαλκάν
και παίρ' ατέν σ' ωμία.

Ο Ήλιον άμα είδε με
σην μάναν ατ' ευρέθεν. 
Εβράδυνεν και λέει ατέν.
Τραντέλλενας 'γεννέθεν!

Η μάνα κρατεί ατ' μυστικόν,
'κι λέει ατό σον Ήλιον, 
ντο έχ' καρτάς' απάν σην Γην
σο Πόντιον το φύλον.

Εγώ είμαι Τραντέλλενας, 
Τραντάψυχος ακρίτας.
Τράντα ζαμάνια εφύλαξα
ελλενικόν πατρίδαν.

 

 

     Γάβρον λέγνε τα χαψία

Γάβρον λέγνε τα χαψία
-έναν κι άλλο όνομαν -
Άμα, έναν νοστιμίαν 
σο τηγάν με τα οβά…!

Ο 'ψαράς έν' σην γωνίαν,
δύο βήματ' απ' αδά.
Ρώτα τον αν έχ' χαψία
κι έπαρ' με ημσόν οκά.

Άν 'κι ευρίκ'ς να παίρ'τς χαψία
έπαρ' στύπα και τυρίν.
Το τυρίν να έχ τρυπία
και τα στύπα πα ζωμίν.

Ντο γαρήν εγώ επαίρα…!
ξάι χαψία 'κι ψωνίζ'…
κρέας ψαίν' κάθαν ημέραν,
τηδέν άλλο 'κι γνωρίζ.

 

 


 

 

Από τη συλλογή ποντιακών τετράστιχων του Αλέκου Ξιμιτίδη

Ρασία ντ’ επερπάτησα,
κρύα νερόπα ντ’ έπα
όσα διαβέντς κι αντιδιαβέντς
κσίσον πέντε δυακρόπα.

#

Χύλια φοράς βλαστίμεσα
την ώραν ντο γενέθα,
ατώρα χέρουμε πολλά 
και με τεσέν ντ’ ευρέθα.

#

Εμέναν που κατηγορούν
και που καταφρονούνε
χαράν’ πα να μη χέρονται 
γέλος να μη γελούνε.

#

Ανάθεμα ανάθεμα 
τα ψηλά τα ρασία
πίντς τα νερά τα κρύα
και σύρτς τη μονασία.

#

Απ’ εκεί πέραν π’ έρχεται 
η μαύρα φορεμέντσα,
έκαψεν το καρδόπο μου
τη σκυλ αφορισμέντσα.

#

Τα έμορφα τα κόρτσοπα
σο χόρον ντ’ αραεύνε,
ελέπνατα τα μάτοπαμ
την κάρδιαμ τογραεύνε.

#

Τσόπανε ντ’ έμορφος είσαι
νασάν που έϊσεν άντραν,
άσ’ ατά κ’ έλα με τεμέν
τα πρόβατας κι χάνταν.

#

Η θάλασσα πρασίνιζεν
και το βαπόρ επέγνεν,
τ’ αρνήμ ασήν ανατολίν
εσάσεβεν κ’ έτέρνεν.

#

Τι παρχαρήσημ τα στρατάς
σο μεσοράς εκ’ άνει,
μάνα τ’ όνεμαμ έγραψα
σ’ έναν οξέαν κ’ άνει.

#

Χελιδονάκι να γίνω 
σα χείλη σου να κάτσω,
να σε φιλήσω μια και δυο
κ’ ύστερα να πετάξω.

#

Τόσα πουλιά αγλόσωτα
και στα έρημα ζούνε,
ατά πα ξέρνε τη σεβντάν 
εγρικούν κ’ αγαπούνε.

#

Εμέν και εσέν ε κόρτσοπον
σ’ έναν οσπίτ να βάλναν,
να έχαναν τ’ ανοιγάρα του
εμάς να ενεσπάλναν.

#

Πρωί πρωί σηκώνουμε
την θάλασσαν κοιτάζω,
βλέπω βαπόρι έρχεται
βαριά αναστενάζω.

#

Εγώ πα παληκάρ είμαι
ο κόσμος μαρτιρά το,
το φίλεμαν ντ’ εδέκεσμεν
κορτσόπον έλα να το.

#

Η τραβοδίαν έμορφον
η λαλίαμ κοδονίζει,
έναν έμορφον κόρτσοπον
την κάρδιαμ τυραννίζει.

#

Σπεντάμ ντ’ εσαριλάεβες
ντ’ εκσίουνταν τα φύλλας,
απ’ έναν έναν διάβενε 
τη μοθοπόρ τα μήνας.

#

Έναν καιρό είχα φτερά
όθεν εθέλνα επέγνα,
τώρα εκόπαν τα φτερά
σα γαρίπκα επέμνα.

#

Εσέν που εσ τι σκυλ ο γιόν
ντο θα εφτάϊ το γκάζι,
ας βάλτσε απές σην κάμαριν
κι ο κόσμος ας φωτάζει.

#

Θάλασσα με τα κύματα
δως τ’ άρνοπομ λαλία,
πέατεν αραεύνεσεν 
ομάτια σεβνταλία.

#

Αγάπα με να σ’ αγαπώ
θέλε με να σε θέλω, 
γιατί θα ‘ρθει ένας καιρός 
θα θέλτς με, δε θα θέλω.

#

Αρνήμ όνταν κρούγω σο νους
κλάψον σα ποταμάκρια,
αρνήμ τεμόν το γιατρικόν 
να είν’ τ’ εσά τα δάκρυα.

#

Τ’ αρνόπομ ετσαρκέλιζεν 
κι εγώ επενερείνα,
τα κόκκινα τα μάγλοπατς’
εκλείσκουμ κα κ’ εφίλνα.

#

Δέκα ημεροκάματα 
έφαγα σ’ ένα μέραν,
ατ’ άπα κε κανέθανε
επούλτσα και την ώραμ.

#

Κρασίν, ρακίν, κονιάκοπον
ό,τι ευρήκω πίνω,
ατόσον κ’ αγαπόγατα
αφκά τιδέν κ’ αφήνω.

#

Απ’ αδά ως τεσέτερα
πολλά μακρά πα κ’ είναι,
μήλο να σύρω έρχεται 
κυδόν παραδιαβένει.

#

Εμέν η μάναμ είπεμεν
μικρίκον διαρμενείαν,
την έμορφον όνταν ελέψ
τη στράτανατς ορεία.

#

Εμέν ο κύρημ είπεμεν
πάντα να τρως και πίνεις,
ως να γεράς και θα γεράς
τα παλαλάς μ’ αφήνεις.

#

Τ’ άστρα με τ’ άστρα πολεμούν
κι ο ήλιον με το φέγγον, 
ο κόσμος με τον κόσμον’ ατ
κι εγώ με την Ελέγκον.

#

Τ’ άστρα με τ’ άστρα πολεμούν 
το κέφι με την ανία,
ο βλάκας με τον έξυπνο 
κι εγώ με την Ουρανία.

 

 


 

 

Ο μεθίστακας

Πουγαλεμένον εν η πσιμ
Και η ζωήμ σπαζμένον, 
Ασό ρακίν, ασό κρασίν, 
Γιάτρεμαν αναμένω.
Τα ημερόπαμ πα μετρώ,
Με το βαρέλ σο γιάνιμ
Αδά που έφτασα εγώ
Κανίς να μη εφτάνει.

Όταν τελείται το βαρέλ
Κε κ’ εσ απές άλλό, 
Να απόθάν κανείς κι θελ, 
Φέρεστε ολίγον κ’ άλλο, 
Εμέν έρτεμε το κρασίν 
Τι ζωής το πεγάδι, 
Πρωί απέρ τεμόν την πσίν 
Κ’ αδίμα το το βράδι.

Ο χάρον στεκ σο κατοφίρ, 
Με το σπαθίν σα σέρια
Κανίνος γιαν ατός κι σιρ, 
Την πσιν ντ’ απέρ, απέρια, 
Χρύμαν ντο εν, ατός κι ξέρ, 
Να θέλτς’ πα κι πουλεία, 
Δύο φορας να ζεις εσύ
Και άλλος ούτε μία.

Σκουλαρικόπα πίστιατα, 
Όλια ατά ντο λέγω, 
Τα παλαλά αφήστιατα, 
Ελέπετε πως κλέω, 
Τερέστε μη κομπούστουνε, 
Τον κόσμο να κουρτάτε, 
Αν θέλετε πιστέψτε με
Με την σειρά θα πάτε.

Χρίστος Πασσαλίδης